VĂN – ĐỖ DUNG: HƯƠNG NGỌC LAN

Hương Ngọc Lan

Đỗ Dung

 – Ạ bà, thưa bà con mới đến!

Tôi còn đang nằm nướng trên giường, con bé nhảy tót lên ôm bà, dụi đầu vào ngực bà nũng nịu:

-Michelle muốn ngủ bà, Michelle muốn ôm bà…

Tôi ôm con bé hít một hơi thật dài:

-Cục cưng của bà thơm … thơm … thơm … !

Hai bà cháu ghiền nhau một lúc thì con bé nhổm lên, giương đôi mắt tròn xoe

-Bà ơi, nại nại!

Tôi vươn vai ngồi dậy nói vọng ra:

-Ông! Nại nại.

Chỉ đợi có thế ông đã xuất hiện ngay ở cửa phòng với bình sữa trên tay. Chúng tôi có ba người con, năm đứa cháu. Ba thằng cháu ngoại, Kobe lên chín, Carter lên bảy, Logi hai mươi tháng. Hai cháu nội, Michelle gần ba và Kenneth hơn một tuổi. Cô con dâu của chúng tôi người Việt gốc Hoa, buổi tối con bé ở nhà với bà ngoại, bà ngoại gọi con chị là Chể Chế còn thằng em là A Chảy. Chúng tôi ở nhà cô con gái, ban ngày con bé sang nhà bác chơi với các anh để ông bà trông nom một thể. Hai thằng lớn đã đi học nên nói chuyện với nhau bằng tiếng Mỹ, còn ông bà nói giọng đặc sệt Bắc kỳ. Con bé đang ở tuổi học nói, không biết trong cái đầu bé tí hon của nó có bị lộn xộn ba thứ tiếng không. Con bé sang dậy mấy thằng anh « phán xẻ », « phan cao », « xực phàn »… muốn uống sữa thì đòi « nại nại ».

Có những lúc thật buồn cười, khi ngồi vào bàn ăn, nó bảo Logi « xực phàn à », chỉ vào bát cơm nói bà « ăn cơm », quay qua hai thằng anh hô « eat! ». Buổi chiều khi mẹ nó đến đón, gọi con: « Chể chế phán xẻ! », nó quay lại khoanh tay: «Thưa ông bà con đi về».

Kenneth, thằng đích tôn ra đời sau cùng trong bầy cháu, ông bà đã «overload» nên phải nhờ bà ngoại cháu sang trông nom. Thằng bé kháu khỉnh, bụ bẫm, hiền lành… không lém lỉnh, ranh mãnh như con chị. Con chị làm thủ lãnh còn thằng em chỉ lúp xúp theo sau. Khi thằng bé sắp ra đời, bố mẹ nó cuống quýt tìm tên. Các cháu dù được gọi tên Mỹ nhưng trong khai sinh vẫn giữ nguyên tên Việt. Bố mẹ cháu tên Khôi và Linh, muốn bộ tên L.U.C.K., Michelle đã có tên Minh Uyên, ông con xin ông bố chọn tên vần C, ông bố tủm tỉm trêu: Vần C thì có Cục … ! Cuối cùng cháu cũng được ông nội đặt tên là Khiêm Cung và cả nhà đồng ý nếu các cháu có theo gương chị thêm đứa thứ ba thì đứa bé sẽ có tên Thiên Ý nếu là trai và Minh Yến nếu là gái để hoàn thành bộ L.U.C.K.Y.

Nói về con đầu cháu sớm phải kể chuyện Kobe – Minh Kha. Tôi vào phòng sanh với mẹ nó và tôi là người đầu tiên ôm thằng bé vào lòng, cảm nhận sự thiêng liêng, màu nhiệm và kỳ diệu của Hóa Công. Thằng bé to con, nặng hơn chín pounds. Mẹ nó nhỏ nhắn nên khi sanh xong bị hơi đuối sức, anh chồng phải ở cạnh săn sóc vợ. Tôi bám theo thằng bé để khỏi lo bị tráo con. Nhìn thằng bé lòng tôi lâng lâng, nao nao khó tả, như có một sợi dây vô hình ràng buộc hai bà cháu. Tôi yêu thằng bé vô cùng, xa thì nhớ quắt, nhớ quay… Khi cháu mới bập bẹ, vỗ tay vào miệng oa oa qua điện thoại với bà, tôi thu lại và giữ mãi mẩu băng đó, nghe hoài mà không biết chán.

Carter – Bảo Đăng kém thằng anh hai tuổi, gầy, cao, bảnh trai, láu lỉnh, thông minh và là « pet » của ông. Hai ông cháu rất tương đắc, ông nói gì cháu hiểu liền, cháu lại biết chiều ý bà, biết nịnh nọt ông. Ngặt một điều cháu rất biếng ăn, nếu không thúc thì bữa ăn kéo dài, dây dưa cả tiếng. Ra đường cháu nhanh nhẹn, luôn miệng hỏi và giải thích hết chuyện này tới chuyện kia, luôn bày đặt tài khôn với thằng anh to xác nhưng bộc tuệch như con gà tồ. Tiếng Việt cháu rất giỏi khi còn ở nhà với ông bà, nay học đến lớp hai thì cũng gửi gió cho mây ngàn bay gần hết.

Út ít Logi – Minh Khang hóm hỉnh, cười khẽ cũng rõ hai cái lúm đồng tiền. Bố mẹ cháu đã có hai thằng con trai, cố sanh thêm để kiếm một mụn con gái nhưng lại vẫn ra cái thằng cu! Mới bập bẹ nói mà ông hay bà hỏi : «Con có yêu ông bà không?» thì cu cậu toét miệng ra: “ Dạ tó!”. Hai thằng anh thì cao, thằng em nhỏ bé nên ông gọi là con vịt đẹt. Ông bà ráng vỗ, mua Pediasure, ngày nào cũng xay xay, giã giã … làm đồ ăn cho cháu, giả làm hề, làm tàu bay, tàu bò… để dụ nó ăn mà nó cũng chẳng lớn nhanh cho. Kenneth thì ăn như hùm, như hổ, chả phải dỗ dành và cứ lớn nhanh như thổi. Cô con gái trêu mẹ, phân bì: « Bà ngoại mình ơi, sao bà ngoại Kenneth nuôi nó bự quá, bà ngoại mình nuôi thằng Còm, bà ngoại mình dỏm rồi, bà ngoại mình ơi!»

Hè vừa qua bà ngoại Michelle về Việt Nam hơn một tháng, hai vợ chồng tôi quay cuồng với đám cháu từ sáng sớm đến tối khuya. Cả buổi sáng chỉ lo thay tã lót cho ba đứa nhỏ rồi lo ăn uống cho cả bầy, ăn xong ông cho hai thằng lớn ra sân dợt banh, bà bầy trò chơi cho ba đứa nhỏ. Đồ chơi đầy một nhà mà đôi lúc oái oăm thay cả ba cùng thích một thứ, eo sèo tị nạnh. Tôi nhớ hoạt cảnh gia đình tôi ngày xưa và nhớ bà nội tôi luôn luôn nói «xem tí, xem tí, chị phải nhường em» để bắt đứa lớn chịu thua. Ngày ấy tôi là lớn nên luôn phải chịu phần lép. Nay lịch sử tái diễn, tôi ở vị trí của bà và Michelle lại như tôi.

Nhãng đi một chút là ba đứa kéo nhau vào bếp, ôi thôi nồi niêu, xoong chảo đem ra khua inh ỏi, chúng rủ nhau mở ngăn kéo lôi hành tỏi vứt đầy ra sàn nhà, ông vào hét lên như còi tàu hỏa. Bà quýnh quáng thu góp, lôi ba đứa cho vào « family room » mở phim nhảy múa con nít. Thế là như một ban nhạc trẻ tài danh, ba đứa cùng múa may, nhảy nhót. Logi là vua phá, tất cả những gì có nút bấm là nó bấm loạn xạ, những “remode control” vào tay nó là kể như tiêu tùng.

Nhà tôi không bao giờ biết thay một cái tã hay pha một bình sữa cho con, bây giờ làm ông lại hóa giỏi. Chẳng qua tại ông thương vợ, không nỡ để tôi một mình vất vả nên phụ đỡ một tay, ông tiếp thu phần pha sữa cho mấy đứa bé, từ từ cho cháu ăn, cho cháu bú, khéo hồi nào chẳng biết. Mẹ chồng tôi nếu còn sống chắc Cụ không thể tưởng tượng ra cảnh này!

Đến bữa ăn trưa hay chiều mới rắc rối, năm đứa năm kiểu, thằng lớn nhất mới chín tuổi đã cao gần bằng bà, số cân cũng chẳng kém, bố mẹ nó nhắc ông bà bắt nó « diet ». Khổ nỗi thằng bé cứ thấy đồ ăn là thèm. Thằng thứ nhì hơi gầy, lại biếng ăn ông phải hò, phải hét. Hai thằng bé con cũng vậy, chưa đút cho thằng còm xong thì thằng ù đã há mồm sẵn đợi. Có Michelle là ngoan, cho phần ăn ngồi xúc lấy, chỉ đôi khi gặp món không thích là nhất định chẳng chịu ăn.

Ngày cuối tuần mới là ngày của bà … Có những buổi chiều êm ả, tôi ngả mình trên chiếc ghế xích đu trong bóng rợp ở vườn sau. Màu nắng của buổi chớm thu hanh vàng và bầu trời thì xanh trong với vài cụm mây trắng trôi lờ lững. Mùi Ngọc Lan thoang thoảng theo gió mơn man khứu giác… đưa ký ức tôi bềnh bồng, bềnh bồng trôi về dĩ vãng. Tôi nhớ bà nội tôi, nhớ xót xa. Năm tôi bé như Michelle bây giờ mà đã có hai em, Minh Thuận và Vân Hạnh. Những món đồ chơi ngày ấy chỉ là những con búp bê nhựa hay mấy con thú nhồi bông. Các em muốn chơi bà bắt tôi nhường nhưng khi thấy cháu phụng phịu, hậm hực bà lại ra cửa mua cho cái bánh giò nóng ngồi xúc cho ăn.

Năm tôi lên ba, học vỡ lòng ở trường Hồng Bàng, sau chợ Hàng Da. Bà đưa cháu đi học, tôi đòi bà phải ngồi ở cửa lớp chờ. Bà dỗ từ từ, bà nói ra ngoài hàng quà ở cổng trường ngồi đợi rồi bà lén về để đến giờ mới đi đón. Một hôm bà bận việc gì đó, sai cô Nga, em út của bố tôi đón cháu. Tôi im lặng không nói gì, về nhà gặp bà thì òa lên khóc bắt đền, khóc đến nỗi bà phải bắt cô đưa đến cổng trường để rồi bà lại đi đón. Không hiểu sao cả bà và mẹ tôi hồi ấy lại chiều tôi một cách vô lý như thế. Bà và mẹ tôi kể mãi chuyện này và nói là tôi đáo để.

Mẹ tôi cứ đều đều sản xuất, cách năm lại cho ra đời một đứa bé, mẹ nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ. Cứ hễ có em là đứa bé vừa mới thôi sữa được chuyển sang bà. Khi em Tuấn ra đời, hai đứa bé được chui vào màn rúc nách bà là Thuận với Hạnh, tôi phải nằm ngang phía dưới chân. Lâu lâu bà lại với chân xuống nhè nhẹ lấy chân xoa lưng cháu. Những đêm hè bà phe phẩy chiếc quạt nan, thỉnh thoảng lại quạt xuống phía dưới an ủi cô cháu gái. Tối tối bà bắt anh em chúng tôi rửa mặt mũi chân tay, thay quần áo sạch sẽ, sắp hàng ngồi sau lưng bà nghe bà tụng kinh. Sau khóa lễ được chui vào màn nghe bà kể chuyện đời xưa, chuyện Tấm Cám, chuyện Thạch Sanh Lý Thông, chuyện Bà Chúa Ba, chuyện Quan Âm Thị Kính… Khi tôi lên mười, đã có năm em, đã là chị lớn, bà bắt đầu dạy đi chợ nấu ăn, dạy sao để chọn con gà cho ngon, con vịt cho béo, rau quả cho tươi.

Ở nhà bà mặc quần sa tanh đen, áo cánh lụa trắng, đầu vấn khăn nhung. Đi đâu bà khoác chiếc áo dài nâu thêu những bông cúc vàng nho nhỏ. Đặc biệt bà rất thích hoa Ngọc Lan, bà chẳng bao giờ phấn son, mỗi khi đi chùa hay đi ra khỏi nhà bà chỉ dắt bông hoa Ngọc Lan tươi trên vành khăn để làm dáng. Năm 1965, cha tôi đổi làm việc trên Thủ Đức, được cấp một căn nhà xinh, trước nhà có một cây Ngọc Lan lớn, chi chít hoa. Bà mừng lắm, ngày nào tắm xong bà cũng ngồi xõa tóc cho các cháu nhổ tóc sâu rồi khi vấn lại khăn không quên dắt một bông Ngọc Lan. Ở lan can trước nhà chúng tôi có một dàn Dạ Lý Hương, buổi tối hương thơm ngào ngạt nhưng bà không thích bằng hoa Ngọc Lan và chê mùi hương hắc quá. Chúng tôi biết ý nhờ chú làm vườn trèo lên cây cắt từng cành hoa cho bà lễ Phật. Nghĩ đến bà là tôi nhớ đến những chùm hoa trắng muốt cũng như khi nhìn thấy hay ngửi hương Ngọc Lan thoang thoảng tôi lại nhớ đến bà. Và… năm ấy bà tôi mất … bà mất vào tháng tám, tiết thu, những bông Ngọc Lan trắng muốt vẫn còn chúm chím ở trên cây.

Bây giờ tôi đang o bế một cây Ngọc Lan, cây ở đây trồng hơi khó. Mùa đông tôi phải quây buồng và mặc áo cho cây để tránh sương lạnh, giá buốt. Mỗi đợt cây cho được hơn chục nụ hoa, đủ hương thoang thoảng cho tôi tìm về quá khứ… Một ngày xa xôi nào đó trong tương lai, hoa nở đầy cành và hương thơm dịu ngọt tỏa xa, bầy cháu yêu quý của tôi có nhớ đến bà của chúng như tôi đang nhớ xót xa về bà của tôi không!

Đỗ Dung

ENGLISH VERSION

Fragrance of the Magnolia
Đỗ Dung

• Hey Grandma, Grandma, Michelle is here!
  I was still lying in bed when the little girl jumped up and hugged me, nestling her head into my chest and whining:
  “Michelle wants to sleep with Grandma, Michelle wants to cuddle with Grandma…”
  I hugged her tightly and took a deep breath:
  “My precious girl smells so… sweet… sweet… sweet!”
  We cuddled for a while, and then she sat up, eyes wide:
  “Grandma, milk, milk!”
  I stretched and called out:
  “Grandpa! Milk!”
  And just like that, Grandpa appeared at the door with a bottle in hand.

We have three children and five grandchildren: three grandsons—Kobe, nine; Carter, seven; Logi, twenty months—and two grandkids from our son: Michelle, nearly three, and Kenneth, just over one. Our daughter-in-law is of Chinese-Vietnamese descent. In the evenings, Michelle stays with her maternal grandmother. That grandma calls the girl “Chể Chế” and her little brother “A Chảy.” We live with our daughter, and during the day, Michelle goes to her uncle’s house to play with the boys, so my husband and I take care of all the kids together.

The two older boys speak English since they go to school, but we speak with a thick Northern Vietnamese accent. Michelle is at the age where she’s learning to talk—who knows if her little head is getting all jumbled with three languages! She teaches her cousins phrases like phán xẻ (go home), phan cao (go to bed), xực phàn (eat rice)… and asks for milk with “nại nại.”

Sometimes it’s hilarious: when sitting down to eat, she tells Logi “xực phàn à,” points at her rice bowl and says “ăn cơm,” then turns to her brothers and shouts “eat!” In the evening, when her mom comes to pick her up and calls “Chể Chế phán xẻ!” she turns around, folds her hands and says, “Thưa ông bà con đi về” (Goodbye Grandpa and Grandma, I’m going home).

Kenneth, the youngest and the only grandson from our son, came along last, when we were already overloaded, so we had to ask his maternal grandma to help. He’s chubby, sweet, and calm—not mischievous like his sister. She’s the bossy one, and he’s always tagging behind.

When he was about to be born, his parents frantically searched for a name. Though they use English names, their Vietnamese names are still on the birth certificates. His parents—Khôi and Linh—wanted their kids’ names to spell out L.U.C.K. Michelle’s Vietnamese name is Minh Uyên. So, Grandpa suggested a “C” name. Jokingly, the father said: “C? Like Cục (chunk)?” In the end, Grandpa named him Khiêm Cung, and the whole family agreed: if there’s a third child, the names would be Thiên Ý for a boy and Minh Yến for a girl—completing the word L.U.C.K.Y.

Speaking of our first grandchild, I must talk about Kobe – Minh Kha. I was in the delivery room with his mom, and I was the first to hold him. It was a sacred, magical moment. He was a big baby—over nine pounds. His mom is petite and exhausted after labor, so her husband had to care for her. I stayed with the baby, afraid he’d get switched at the hospital. Looking at him, I felt a deep emotional bond—an invisible thread connecting us. I loved him immensely, missed him constantly.

When he was just babbling and clapping while talking to me on the phone, I recorded that moment and kept the tape forever—I could listen to it endlessly without tiring.

Carter – Bảo Đăng is two years younger than his brother. He’s tall, slender, good-looking, clever, and Grandpa’s pet. They’re a perfect pair. He understands everything Grandpa says, flatters him, and is sweet to Grandma too. But he’s a very picky eater. Meals can drag on forever unless he’s constantly reminded. Outside, he’s quick-witted, always asking questions, trying to outsmart his older brother who’s big but slow like a goofy chicken.

He used to be fluent in Vietnamese when living with us, but now that he’s in second grade, he’s forgotten most of it—“sent it off with the wind.”

Little Logi – Minh Khang, our youngest grandson, is charming with dimples that show even with a tiny smile. His parents had hoped for a girl after two boys but ended up with another boy. Though he’s just started talking, if you ask “Do you love Grandma and Grandpa?” he’ll beam and shout: “Dạ tó!” (Yes!).

The older two are tall, and he’s the small one, so Grandpa calls him our little duck. We try everything—Pediasure, grinding, blending, coaxing, clowning, flying spoons—to feed him, but he’s still growing slowly. Kenneth, on the other hand, eats like a lion and grows like a weed.

Our daughter teased me, “Grandma! Why is Kenneth’s grandma raising him so big, but our grandma’s raising a skinny boy? Our grandma’s no good!”

This past summer, Michelle’s grandma went back to Vietnam for over a month. My husband and I were run ragged from morning to night with the grandkids. Mornings were filled with diaper changes for the three little ones and meal prep for the whole gang. After eating, Grandpa played soccer with the older boys while Grandma made up games for the younger ones.

The house was full of toys, yet somehow all three would want the same thing and fight over it. I remembered my childhood home and my grandmother constantly saying: “Let your sibling have it” and making the older one give in. I was always the older one—always had to sacrifice. Now history repeats itself—I’m the grandma, and Michelle is the oldest just like I was.

Look away for a second, and all three kids are in the kitchen, banging pots and pans, raiding drawers, throwing onions and garlic on the floor. Grandpa comes in yelling like a train whistle. Grandma scrambles to clean up and herd them into the family room, putting on a dancing cartoon.

Then it’s like a kiddie pop concert—the three of them jumping and spinning together. Logi is the king of chaos—any button he sees, he presses like mad. Any remote he touches—gone!

My husband, who never changed a diaper or made a bottle when our kids were little, is now a pro grandpa. Out of love for me, he pitches in—makes bottles, feeds babies, burps them… he’s become surprisingly good at it. If my mother-in-law were still alive, she’d never believe it!

Lunchtime and dinner are the real battle: five kids, five appetites. The oldest is already almost as tall as me and weighs nearly the same. His parents want him on a diet—but he’s always hungry. The second is skinny and a picky eater, so Grandpa must beg and yell. The two little ones are a tag team—you can’t even finish feeding the skinny one before the chubby one is already mouth open, ready. Michelle is the only easy one—feeds herself unless it’s something she dislikes, then she flat out refuses.

Weekends are Grandma’s moments…
On peaceful afternoons, I recline on the swing chair under the shady garden trees. Autumn sunshine is golden and soft, the sky a clear blue with wisps of clouds drifting by. The gentle scent of magnolia lingers on the breeze, brushing my senses and carrying me back into the past…

I remember my own grandmother, and I miss her deeply. When I was Michelle’s age, I already had two younger siblings—Minh Thuận and Vân Hạnh. Our toys were simple: plastic dolls, stuffed animals. When my siblings wanted to play, Grandma made me give them my toys. But when I pouted, she’d go out and buy me a hot sticky rice cake to make it up to me.

When I was three, I started kindergarten at Hồng Bàng school, behind Hàng Da market. Grandma took me to class, and I made her wait at the door. She promised she’d sit at the snack stall outside the gate but would sneak home and return in time for pick-up.

One day she sent my aunt Nga to get me, and though I said nothing at first, I burst into tears when I got home, demanding Grandma come herself. I cried so hard she had to bring my aunt back to the school gate and pick me up again. I don’t know why my mom and grandma spoiled me so much, but they always recalled this story and said I was sharp-witted.

My mom had a baby every two years, breastfeeding each one. Every time she had a newborn, the recently weaned child was sent to sleep with Grandma. When Tuấn was born, Thuận and Hạnh slept tucked beside Grandma, and I had to sleep sideways at her feet. Every now and then, she’d gently stroke my back with her foot. On summer nights, she’d fan us and comfort me with a breeze from time to time.

Each evening, she made us wash up, change into clean clothes, and sit in line behind her while she chanted scriptures. Afterward, we’d crawl into the mosquito net and listen to fairy tales—Tấm Cám, Thạch Sanh, The Lady of the Temples, Quan Âm Thị Kính…

When I turned ten, with five younger siblings, I became the big sister. Grandma started teaching me how to shop and cook—how to pick the best chicken, the fattest duck, the freshest vegetables.

At home, Grandma wore black satin pants and a white silk blouse, with a velvet scarf on her head. When going out, she wore a brown áo dài embroidered with tiny yellow daisies. She loved magnolias and never wore makeup—just tucked a fresh magnolia flower into her scarf when going to the temple or leaving the house.

In 1965, my father was transferred to Thủ Đức, and we were given a lovely house with a big magnolia tree out front, full of blossoms. Grandma was thrilled. After bathing, she’d sit and let us pick her gray hairs, and always tucked a magnolia flower into her scarf when tying it back.

We had a trellis of night-blooming jasmine on the balcony, fragrant at night, but she didn’t like it—said it was too sharp. She loved the soft scent of magnolia. We would ask the gardener to climb up and cut branches for her to offer at the altar.

Thinking of Grandma, I always picture white magnolia blooms. And every time I see or smell a magnolia, I miss her. That year, she passed away… in August, in the autumn, while magnolias still bloomed quietly on the tree.

Now, I’m tending to a magnolia tree of my own. It’s hard to grow here. In winter, I have to wrap it in a shelter to protect it from frost. Each time it blooms, with just a dozen flowers, the fragrance gently drifts and takes me back in time…

And I wonder: One distant day in the future, when the tree is full of blossoms and its sweet scent spreads far and wide—will my dear grandchildren remember their Grandma the way I so tenderly remember mine?

—Đỗ Dung