TIN CÔNG NGHỆ -

KHI ROBOT BƯỚC VÀO KHO AMAZON

Ở một góc khuất nào đó của những kho hàng rộng như thành phố thu nhỏ, những cánh tay cơ khí đang chuyển động đều đặn. Không mệt mỏi, không than phiền, không cần nghỉ ngơi. Đó là hình ảnh quen thuộc tại các trung tâm phân phối của Amazon — nơi robot không còn là tương lai, mà đã trở thành hiện thực hàng ngày.

Amazon từng được biết đến là một trong những nơi tuyển dụng nhiều nhân viên nhất nước Mỹ. Nhưng chỉ trong vài năm gần đây, sự hiện diện của robot đã thay đổi cục diện. Theo nhiều nguồn tin, Amazon hiện có hơn một triệu robot hoạt động song song với khoảng 1,5 triệu nhân viên. Và điều đáng chú ý là con số robot tăng nhanh hơn rất nhiều so với con người.

Các robot thế hệ mới của Amazon — như Vulcan hay Blue Jay — không chỉ biết di chuyển, sắp xếp hàng hóa mà còn có thể “cảm nhận” độ nặng nhẹ của món hàng, tự điều chỉnh lực kẹp và làm việc liên tục suốt ngày đêm. Chúng giúp Amazon xử lý hơn ba phần tư tổng số đơn hàng toàn cầu, một con số khiến người ta không thể không đặt câu hỏi: Vậy con người còn làm gì trong chuỗi đó?

Từ góc nhìn doanh nghiệp, việc đưa robot vào dây chuyền là lựa chọn dễ hiểu. Robot giúp tiết kiệm chi phí, giảm tai nạn lao động, và tăng tốc độ giao hàng — những yếu tố cốt lõi trong cuộc cạnh tranh thương mại điện tử toàn cầu. Theo một số phân tích, chỉ riêng việc tự động hóa kho hàng có thể giúp Amazon tiết kiệm hàng tỷ đô la mỗi năm.

Nhưng đối với người lao động, bức tranh này không sáng sủa như vậy. Nếu robot có thể làm việc nhanh hơn, chính xác hơn và rẻ hơn, thì sẽ không còn lý do gì để một công ty thuê thêm hàng trăm ngàn nhân viên mới. Theo một bản ghi nội bộ được tiết lộ gần đây, Amazon có thể tránh phải tuyển khoảng 600.000 nhân viên tại Mỹ trong vòng vài năm tới nhờ tự động hóa.

Mới nghe thì có vẻ “công bằng và hợp lý” vì đó không phải là “sa thải”, mà là “không tuyển thêm”, nhưng về bản chất, điều này vẫn làm cho việc làm bị mất đi.

Trong các trung tâm logistics của Amazon, nhiều nhân viên đã bắt đầu thấy sự thay đổi. Một vài công việc được “chuyển” sang robot: bốc hành, xếp đặt, phân loại, dán nhãn, kiểm tra đơn hàng. Một số vị trí khác được “nâng cấp” – nhân viên không còn phải khiêng hàng, mà chuyển sang điều khiển robot, bảo trì máy hoặc theo dõi dữ liệu.

Vấn đề là, không phải ai cũng có thể “nâng cấp” được. Việc vận hành một hệ thống robot đòi hỏi kiến thức kỹ thuật, khả năng đọc dữ liệu, và kỹ năng sử dụng phần mềm – những điều không thể học trong một ngày. Amazon nói rằng họ đang đào tạo lại hàng trăm ngàn nhân viên, nhưng con số đó vẫn chỉ là một phần nhỏ so với lượng lao động có nguy cơ bị ảnh hưởng.

Những vùng sống nhờ vào các trung tâm phân phối — đặc biệt là vùng nông thôn hoặc ngoại ô — có thể bị tổn thương nặng nhất. Khi công việc tay chân biến mất, cơ hội kinh tế ở những khu vực này cũng dần khép lại.

“Robot giúp con người” — hay “robot thay con người”? Amazon luôn khẳng định rằng robot chỉ là công cụ hỗ trợ, không phải để thay thế con người. Lý thuyết thì đúng — nhưng thực tế cho thấy ranh giới này ngày càng mờ nhạt. Khi robot có thể làm gần như tất cả mọi việc trong kho, “hỗ trợ” và “thay thế” chỉ còn khác nhau ở cách gọi.

Một số người bênh vực Amazon cho rằng đây là tiến bộ tất yếu. Họ nói, robot làm những việc nặng nhọc, nguy hiểm, và con người nên chuyển sang công việc trí tuệ hơn. Nhưng điều họ ít khi nói tới là: Ai sẽ trả tiền cho quá trình “chuyển đổi” đó? Không phải ai cũng có điều kiện học thêm kỹ năng mới, và không phải ai cũng đủ thời gian hoặc tuổi để bắt đầu lại.

Nếu bạn là người lao động trong lĩnh vực kho bãi hay logistics, đừng chờ đến khi robot gõ cửa. Hãy tự hỏi: công việc của bạn có thể bị tự động hoá không? Nếu câu trả lời là “có”, thì việc chuẩn bị ngay bây giờ là điều bắt buộc. Học những kỹ năng kỹ thuật cơ bản, hiểu cách máy móc vận hành, hoặc đơn giản là biết cách làm việc chung với hệ thống tự động — đó là con đường duy nhất để tồn tại.

Với các nhà hoạch định chính sách, đây cũng là lúc phải nghĩ xa hơn. Cần có chương trình đào tạo lại (reskilling) quy mô lớn, hỗ trợ tài chính cho người bị mất việc vì tự động hóa, và yêu cầu doanh nghiệp minh bạch trong việc công bố kế hoạch triển khai robot. Nếu không, làn sóng này có thể tạo ra một tầng lớp “thất nghiệp công nghệ” mới — những người bị bỏ lại bởi chính tiến bộ mà họ từng giúp xây dựng.

Không ai phủ nhận rằng công nghệ mang lại lợi ích. Nhưng nếu chỉ nhìn vào con số năng suất và chi phí mà quên đi yếu tố con người, xã hội sẽ phải trả một cái giá rất đắt. Robot có thể làm nhanh hơn, nhưng không biết cảm ơn, không biết thông cảm, và không nuôi sống gia đình. Chỉ con người mới làm được điều đó.

Amazon có thể đang viết nên chương mới của ngành logistics. Câu hỏi là: chương đó có còn chỗ cho con người không — hay chúng ta sẽ chỉ là những khán giả đứng ngoài, nhìn robot thay thế công việc từng nuôi sống mình?

Trí tuệ nhân tạo (AI) – đã vượt khỏi giai đoạn thử nghiệm

Theo McKinsey & Company, năm 2025 đánh dấu bước tiến lớn khi các hệ thống tự chủ (autonomous systems) và “cộng tác người-máy” (human–machine collaboration) bắt đầu triển khai rộng hơn, không chỉ là pilot mà vào sản xuất thực tế. (McKinsey & Company)

Báo cáo của Deloitte nhận xét rằng AI đang dần trở thành “giao thức” cơ bản như HTTP – tức là: không còn là tính năng thêm mà là nền tảng. (Deloitte)
Và theo tin mới từ Moneycontrol, công nghệ tạo sinh (generative AI) – sáng tạo văn bản, hình ảnh, video, âm nhạc theo yêu cầu – đã thoát khỏi phòng thí nghiệm và bước vào ứng dụng hàng ngày. (Moneycontrol)

Quy mô và cơ sở hạ tầng – đang bị thử thách

McKinsey chỉ ra: việc mở rộng (scaling) hạ tầng công nghệ năm 2025 không chỉ là chuyện kỹ thuật – mà còn là vấn đề chuỗi cung ứng, nhân lực, mạng lưới điện, giấy phép… (McKinsey & Company)
Điểm quan trọng: khi các công ty đẩy mạnh AI và robot / hệ thống tự động, yêu cầu về năng lượng và mạng lưới tăng mạnh — nếu không xử lý tốt sẽ trở thành nút thắt.

Công nghệ mới nổi – không chỉ riêng AI

Theo World Economic Forum báo cáo “Top 10 Emerging Technologies of 2025”: có nhiều công nghệ đang ở “ngưỡng chuyển mình” từ nghiên cứu sang ứng dụng — ví dụ “composite pin lưu trữ điện năng” (structural battery composites), hệ thống điện từ chênh độ mặn (osmotic power systems), công nghệ hạt nhân tiên tiến… (World Economic Forum)
Theo bài viết “The Future of Tech Is Here” thì năm 2025 sẽ là năm bước nhảy của công nghệ như “agentic AI systems”, “quantum computing”… (Solutions Review)

Điều chỉnh chính sách và rủi ro – không thể bỏ qua

Báo cáo Stanford University “AI Index 2025” ghi rằng đầu tư AI tăng mạnh, nhưng bên cạnh đó là lo ngại về chính sách, an toàn, quản trị. (Stanford HAI)
Theo báo cáo thị trường sinh trắc không chạm (contactless biometrics) vừa công bố: việc chấp nhận rộng rãi công nghệ mới cũng kéo theo các vấn đề về quyền riêng tư, bảo mật và luật pháp. (openPR.com)

Ứng dụng thực tế & cơ hội – ở ngay trước mắt

McKinsey nói rõ: hệ thống tự động (autonomous systems) đang đi từ thử nghiệm sang vận hành thực tế — như logistics, thiết bị công nghiệp, agent số. (McKinsey & Company)
Bạn hoàn toàn có thể khai thác các điểm này cho các khóa học: ví dụ “AI trong logistics”, “robot cộng tác”, “hệ thống hỗ trợ quyết định” (cho khách hàng nhỏ/ doanh nghiệp).
Với kinh nghiệm của bạn về đào tạo, bạn có một lợi thế: bạn có thể đưa ví dụ cụ thể, hướng dẫn thực hành, không chỉ lý thuyết.