Truyện song ngữ của LM Nhà Văn Nguyễn Trung Tây : African Roots = Gốc Phi Châu

□ Nguyễn Trung Tây, SVD
African Roots

Bro, you know what? That day my friend was driving me out for lunch. Well, the story was like this. As I worked in Australia, it had been three years since we had seen each other. Now was a moment of union, so we were on the way to Lion Plaza in Silicon Valley. On King Road, near the low income neighborhood, my friend pointed,

— Hey, look! That guy behaves just like a monkey, walking, dancing, and clowning, all at the same time.

Turning in the direction he was pointing, I recognized a young American man, the common language would call black American, who carried on his shoulder a boom box with the volume turned up quite loud; his body was twisting in accord with the rhythm of disco music. I complained,

— Why say something like that?

What I say next will be very honest, please don’t feel offended. This kind of language about black Americans is not rare coming from yellow Americans. I once came to a friend’s house in Portland, Oregon. It was summer with brilliant sunlight in the blue sky. My friend pointed to the green lawn in front of his house,

— Look! A back American is sun bathing in the park. Black just like charcoal and still he wants to expose himself to the sun light.

He then asked me,

— You know how black Americans sun bathe?

He continued in a joking voice,

— Well, he also lies down, but lifts up the palms of his hands up towards the sun…

What the guy said really made me creepy and caused goose bumps on my skin. Bro, I remember once you complained,

— That neighborhood is full of white Americans. They will never allow us to enter. Even if you offer a million bucks, they will never sell their houses to you…. The white Americans are surely racist…

Come on! I beg you. You’re sure yellow Americans are not. You probably still remember the story of Princess Huyền Trân getting married to her foreigner husband in Champa. My gosh, the bridegroom actually came from a famous royal dynasty which had a stupendous civilization, and which still survives with many Champa pagodas. And yet the Vietnamese people of the princess at that time reacted to the royal wedding by circulating widely the saying,

Sorry for the cinnamon tree in the middle of the forest,

(Some) have allowed Mán and Mường [1] to freely climb up it.

I know a single mom in Cleveland, Ohio. I once visited her house and saw her eighteen year old son sitting among a few Afro-American friends on the sofa watching football. Seeing his mom and me, the teenager was quite good, for he immediately stood up to greet mom and her guest. The Afro-Americans also quickly followed their Vietnamese friend. I twisted my body, greeting the teenagers,

— What’s up, dudes?

My friend, her son, and his friends all broke in laughter because of my black American accent. The mommy shared her own observation,

— I can now see that you have indeed been working in South Chicago and Indianapolis among black Americans. A few friends of mine once visited my house and were shocked because of what they saw.

I clearly understood what the single mom said, for my aunty in Memphis, Tennessee had told me,

— Late that afternoon, I was walking home from Target, for my house was only a few blocks away. My children that day were all busy. They couldn’t pick me up. So, I took a risk… Well, just walking for a few steps only, I at once saw some black Americans rushing towards me from an empty alley. Throwing all grocery bags away, I began running fast and screaming… From that day, whenever encountering black Americans, I became to tremble, my heart kept beating, my face turned pale…

Surely I had a strong sympathy for my aunty, because I had lived in Hyde Park, Chicago, next to South Chicago, an Afro-American ghetto. One of my friends on the way home at night was chased by an Afro-American neighbor. My friend also threw away all his textbooks, running fast for his own safety. But he was outrun, so he was robbed, all his cash was stolen. Hyde Park, a wealthy neighborhood with the University of Chicago receiving more than ten Nobel prizes, and only students from millionaire families would be able to set their feet on campus. And yet, what a contrast it is, for driving a few more blocks will allow one to see “here and there”. “Here” is Hyde Park, where wealthy European Americans with shiny Mercedes cars and million-buck-red-brick houses live. “There” is South Chicago, home of poor Afro-Americans with rusted cars, secluded houses. A person of different color skin might have his life to enter “there,” but lose his life to get out. Murders and burglaries at midnight, dialing 911, Chicago policemen might have been reluctant to enter the ghetto.

Yes, it was there, in South Chicago, on Fridays, I had taught Computer 101 to the Fifth Grade Afro-American students for two consecutive years.

— We call this one the Mouse.

The teacher then lifted up the Motherboard, pointing to the rectangular chip that had numerous pins.

— And this is CPU.

With two innocent eyes and even white teeth, a student raised her hand,

— Bro. Michael, the Mouse I know. But, the CPU, what is it?

I thought of traffic lights in South Chicago when the power was blown out. A policeman stood right in the center of the intersection to direct the traffic flows. When his left index finger pointed to the left, the long line of cars on the left slowly moved forward; when his right index finger circled in the air, the cars on his right side started moving forwards.

Having heard the lesson of the CPU function, the dove-like eyes of the Fifth Grade student began to sparkle and at once started dreaming,

— I will study to become a policewoman in the future.

I gently gazed at her, the Afro-American student, just eleven years old…

Yes, dear young girl, dream big, dream often, dream like the leader Martin Luther King had dreamt,

I have a dream that one day on the red hills of Georgia the sons of former slaves and the sons of former slave owners will be able to sit down together at a table of brotherhood.

I have a dream that my four children will one day live in a nation where they will not be judged by the color of their skin but by the content of their character.

Dream now, dream many dreams, dream big dreams, so that in the future, life will roll up the red carpet widely to lead and welcome you to the gates of Congress and the White House.

At three o’clock, the bell rang to end the school day. Those parents busy with working overtime telephoned to inform the school they were unable to pick up their children. The Sister, also the Vice Principal of the school, sent all these students from the First to the Fifth Grade to the Computer Lab of the teacher, now converted to Afterschool activities. The First and the Second Grade students were allowed to play computer games with Bambi running in the green grass looking for his friend Brown Squirrel. The Third to the Fifth Grade students were allowed to play Typing games. If they hit the right key, shiny golden coins appeared on the screen. If they hit the wrong key, the money in the bank was deducted. So, in a couple hours, with the Sister, the teacher babysitted younger Afro-American students with Bamby games, and taught the older students typing lessons.

— Come on! I just told you and you have already forgot. The left index finger is on the letter F. The right index finger is on the letter J…

Late that Friday afternoon, a single mother completely forgot that she had a daughter. It was six o’clock already, the students of Afterschool had all left except her, the student of the Second Grade who looked so cute with two beautiful golden bows at the ends of two plaits. At first, being occupied with the Bambi and Brown Squirrel game, she paid no attention to anyone until the moment she turned around in order to discover there was no one in the Computer Lab except the European Sister Vice Principal and Mr. Asian teacher. Her face quickly turned dark red and then light purple. She attempted to keep her lips tight, but then failed since her tears were filling up her brown eyes. She cried out loud, naturally and innocently. The Vice Principal ran to her chair patting her in the shoulder to calm her down, while I was dialing the mobile phone to search for the lost parent,

— Mommy, where are you now?

See, bro, you see that. Friday, weekend, I was busy just like a single parent with a newborn infant. Normally it was seven or eight at night when I returned to the school dormitory. In a huge dining room, I ate a late dinner alone with cold steamed rice and baked potatoes, and yet I felt joyful in my heart. Bro, you ask me how much I was paid for an hour. Bro, nada… Not a single penny. I am not kidding, bro, for this was a voluntary charity work that our school required the students to attend. We received credits for the work, up to four credits. Many students chose to go to the red district in downtown Chicago for the work. Bro, you know what I meant the red-district, right? The district with many women and men standing and waiting… Yup, yup, that district… Many students went to the red district to provide condoms for preventing diseases. I, I am shy… Therefore Friday weekend I took the bus to ghetto in South Chicago to teach Computer to the Fifth Grade students of St. Elizabeth School.

The following year, I moved to a new post, located in the southeast of Chicago. I drove for three hours from Windy City, Illinois to Indianapolis, Indiana to participate in the internship program. This time I taught Religion to students from Kindergarten to the Eighth Grade of St. Rita’s School on Dr. Andrew Brown Avenue, Indianapolis.

Like St. Elizabeth’s, St. Rita’s is also located in a ghetto. Unlike the Elementary School St. Elizabeth of South Chicago, St. Rita of Indianapolis is a Middle School with 98 percent of the students from an African background; all were stocky, tall with shiny dark brown skin. The rest, 2 percent, were mixed. Mother, having African roots encountered European roots, gave birth to daughter who inherited a different color from her mother’s skin, her hair was blond and yet quite curly.

New to the town, still a stranger to the culture of Indianapolis, so the teacher knew no one in town. “No settle down, no enjoy life.” But the teacher was born in the year of water buffalo, a working hard water buffalo; therefore, having been in town for only a couple of days, he already had to teach.

The first week of school caused to the teacher nightmares every single night. The students in the Seventh and Eighth Grade were as tall as the teacher; some were even a head taller. During the first week, no student cared whatever the teacher taught in the classes. What the teacher said in lectures returned quickly into his ears, for while the teacher with a chalk in his fingers was lecturing, the Seventh and Eighth Grade students totally ignored his presence. Some dropped their heads onto the school desks, sleeping soundly. Some took papers to form planes and launched them up into the air. A boy student brought out a computer device playing war games with loudly shooting sounds. A girl student with braided hair turned around complaining to her classmate,

— Turn it down. Too noisy!

Having finished complaining, she continued to look at herself in the mirror, depositing some more cosmetic powder on her face, giggling with her friends. On occasion being excited at herself, she even rounded her mouth to make whistling sounds just as if she was attending a joyful festival in the fairground.

Next to the blackboard, the Asian teacher’s face became ghastly pale, his feet were shivering. “Oh, my gosh, what should I do now?” Classes were eventually ended. All students of the Seventh and Eighth Grades were dismissed leaving the teacher standing small and alone on the floor now filled with many paper planes.

That night, the teacher suffered from insomnia. He was so frightened, just like being chased by ghosts.

The next day, still the same.

Oh, life! Why did you offer me many difficulties and challenges? “Oh, Bụt[2] please appear to me and call the sparrows to sort out the black and green beans so my life would be less unfortunate.”

The first week of the school in Indianapolis offered the teacher nothing but depressing life, just like the winter sky when it poured down a blanket of snow to erase all city roads.

The following week, the teacher came up with a new strategy called “three strikes, you’re out”. While he was lecturing, if a student opened his mouth without asking permission, or misbehaved in class, the teacher wrote the full name of that student on the blackboard while reading out loud the name so the misbehaving student was fully aware that his name had appeared on the board.

— David Hamilton,[3] the first time.

If the student did not repent, but rather continued to play the war games, the teacher then wrote number 2 next to his name, while he was saying out loud again,

— David Hamilton, the second time.

If the student did not give up, but again exhibited his misbehavior in class, the teacher would no longer write a new number, but raise his hand to invite the student with a very polite gesture,

— David Hamilton, no, you don’t have to study anymore. Please go outside and stand next to the door…

Bro, you’re surprised… You question if that simple strategy is able to restore the disciplinary atmosphere in my classes.

Yes, indeed. Actually it was not because the student cared much about me, the Asian teacher, but this was the real reason. If they, boys or girls, had to stand by the door of the class, they would be afraid of the Dean of Students who made his patronizing routine in the corridors very often. Seeing a student standing alone by the door, the Dean immediately escorted the misbehaving student to his office. If the case was getting worse, he would send the student to the Principal’s office. The Principal then called the parents. That was surely the end of a misbehaving journey…

But, the teacher applied a different strategy to the students of Kindergarten, the First, the Second, and the Third Grades. While he was enthusiastically lecturing, if there were some unpleasant sounds suddenly arising among the students,

— Take your hand off me…

— What?

The teacher gave a stern look to that area. Normally after that simple gesture, the disciplinary atmosphere was restored at once. But on occasion the Western front life was quiet for only a few minutes, and then Quảng Trị old fortress was bombarded again with many huge cannon sounds,

— Bro. Michael, Teresa, she pulled my hair out.

— Bro. Michael, she snatched my pen first.

Obviously the North and the South did not reconcile, but continued to intensify the war. The teacher decided to intervene,

— Stop. That’s enough!

As a result, both fighting sides were punished with the same and special punishment. Each had to write 100 lines of the sentence, “I will behave well in my class.” The teacher “suggested” both had to take the papers home to ask for parents’ signatures. The next day both had to show the teacher the papers with parents’ signatures… No wonder Teresa, a blond girl of mixed race, was crying while writing the first few lines. Seeing the tears rolling down her face, the teacher thought of forgetting the punishment, but dared not.

The two strategies, “Three strikes, you’re out” and “Writing sentence with signature,” showed immediately their effectiveness, for discipline was restored entirely in eight classes within only one week. Classes were so quiet that one would hear the flying sounds of the flies. When discipline was restored, the teacher had an opportunity to talk about dreams to the Eighth Grade students,

— In the future what would you like to become?

Most girl students shared the same dream,

— I would like to become a singer like Whitney Houston.

For boys, Michael Jordan, the famous basket ball star, was a huge idol.

The teacher “tested the water,”

— Why don’t you dream of becoming surgeons studying at Stanford, or lawyers graduating from Harvard?

The teacher was very careful in choosing his words,

— Or dream of becoming…the president of the US…

Well, the class suddenly became so quiet that one could hear a pin drop. All the brown eyes started rolling as they wondered if the teacher had unexpectedly become mentally ill. A student raised his hand. He said immediately,

— That will never happen…

— Why not? Everything in life is possible….

The student, normally quite well behaved, for the first time interrupted his teacher,

— Because I am black…

The unexpected statement from an Afro-American student virtually created the flow of cold air running along the teacher’s spinal cord causing him to swallow saliva and to become dumbfounded. Obviously the stench of the past was not dissolved but rather kept haunting people up to now. The teacher was speechless as if he had been hit directly on his face.

Another incident happened with a girl of the Seventh Grade on that morning. She did not put on cosmetic powder or look at herself in the mirror anymore. Her hair was still braided with shiny oil, but her face appeared quite pale, her eyes were lethargical like lack of sleep. During class hours, she lowered her face on the desk. Being cautious that she might be sick and also suspicious that she was playing a new game in class, the teacher quickly stepped down to her desk,

— You… What happened?

She did not reply, still closing her eyes. The teacher continued with a stern face,

— If you don’t sit straight up, I will surely invite you to stand by the door of the class. And you don’t have to study anymore.

This time though her eyes were still shut, her mouth was open with a shattering cry,

— I’m hungry!

What a strange sound to the ears! In this country, becoming a millionaire is difficult, but being hungry is even more difficult. At any given moment one can find a few eggs in the refrigerator. If feeling hungry, one can boil the eggs, peeling off the shell, eating the rest with pepper and salt. The remaining hot water can be poured into a bowl of instant noodles. Very delicious! It is American. People might suffer from obesity. No one could suffer from hunger. Well, that is true, but the reality of life is different, for the teacher remembered the student’s mother, whose fingertips were heavily stained with nicotine; who often picked up her daughter very late. The school Social worker had informed the teacher that this lady willingly exchanged her daughter’s food stamps for packs of cigarettes and weeds. Seeing what happened to his student and recalling what the Social worker said caused the teacher’s body to shiver.

Immediately the teacher sent the student to the Social office of the school, so they could send her to the cafeteria for a combination meal of last night’s dinner and this morning’s breakfast.

Life in the school continued to flow with another incident with a student of the First Grade, who raised his hand asking for a permission to go to the toilet. The teacher nodded his head saying,

— Yup, yup!

The student corrected the teacher right at the spot,

— My mother taught me it is not polite to say, “Yup, yup.” You should say “Yes.”

It was the teacher’s turn to scratch his head as if he had a whole battalion of lice on his head. Today the school encountered the family. The teacher tried to recall if this morning he ate some salty fish that caused the tip of his tongue to stumble.

It was the same First Grade student, who corrected the teacher in class. His mother telephoned the school office asking to have a meeting with the yellow skinned Asian teacher,

— My son received a letter F in the recent exam. I disagreed with that.

The teacher replied in a careful voice,

— Would you please tell me what in the exam made you disagree?

— The day before the exam, I taught my son to study very carefully.

The mother began raising her voice a bit,

— I left home for work very early in the morning. A single mom with a son. I, I go to bed early. But, that night, I stayed up very late to teach my son. I was exhausted, but my son’s grade was more important. But, you, you gave him a letter F.

The teacher breathed in deeply in an attempt to keep calm,

— Yes, I understand. But all the five questions of the exam actually came from ten questions that I wrote on the paper with all the answers. Before the exam day, I reviewed them all in class. And then you also said the night before you had taught him…

— Yes, what you said is correct. I taught my son all ten questions very carefully the night before.

The teacher pointed to the student’s exam paper, stating his conclusion,

— Thank you for assisting me to teach him. But, I am very sorry for I have no choice. Please, look at the exam paper. He selected all wrong answers for the multiple choice exam.

The lady stood up,

— Don’t point your finger at my face. I never allow anybody to do something like that to me. I will go to the Principal’s office right now. I promise I will not let it go…

“Oh, gosh! What can I do now?” The teacher talked to himself. But still he had to be fair with the other students and himself. He showed the woman to the door,

— Yes, good day…

Late that afternoon the teacher kept sighing while having a late dinner; his face was downcast. He was emotionally exhausted, truly exhausted. The teacher thought about giving everything up, returning to Silicon Valley to get married, that’s it. The night fell. He was lying in bed. He could see Indianapolis snow by the window. Oh Bụt, where are you now?

The next day, the Afro-American Principal gently told him,

— If possible, let the student redo the exam.

Yes, if the boss had said so, the teacher took the advice from the superior. The teacher let his student retake the exam, the same questions. This time, the mother was also present in the classroom. This time he selected all correct answers, A+.

Once the local news printed in headlines, and the radio and TV broadcast the trial of a Twelfth Grade teacher in Indiana who was accused of sexual harassment by his students. The teacher recalled during breaks his classmates in Catholic Theological Union often got together in cafeteria for cups of coffee. On one occasion, reacting to sexual scandals among clergy, one student said half joking half serious, “Remember, today, while sitting in a room, if you see a kid wandering into the room, you’d better stand up running fast.” Well, being careful eliminates headaches. Our ancestor’s proverb is always accurate.

The local news caused the teacher to remember the students of Kindergarten, the First, and the Second Grades, who were innocent just like the angels. Whenever seeing the teacher during recess hours, they all rushed to him pleading for hugs. Watching the news on TV reminded the teacher of his own situation, the reality and the unique culture of the Afro-American. The teacher asked the Principal for her advice. The Principal said,

— When the students from Afro-American communities, particularly the little students raising their hands asking for hugs, we can respond to their request, for we don’t want to hurt their feelings. But we, teachers, never initiate that kind of gesture.

His life of teaching Religion at St. Rita’s Middle School continued to flow just like water under the bridge. On sunny days, the teacher walked to school. On rainy days, he carried an umbrella to classes. On winter days, the teacher put on a sweater. On summer days, he wore a short sleeve shirt. In all four seasons the teacher continued receiving phone calls from the parents for many different complaints; challenged by the Seventh and the Eighth Grade students who got taller and taller everyday; complained about by his colleagues, for the Religion teacher did not show up in the classroom on time…

At the weekend, the Afro-American priest, the Superintendent of St. Rita’s School brought the teacher to downtown Indianapolis for Gumbo, a special food of the Afro-American community, very similar to pig intestine porridge of the Vietnamese American. The Superintendent rolled his eyes while seeing the teacher enjoying the food so much that he actually emptied the bowl of Gumbo. In turn when the teacher had a chance, he bought goat-blood in a Vietnamese town for the Superintendent. The boss asked, “What is it?” The teacher confidently said, “Vietnamese Pizza.” The boss ate the goat-blood dish with some classes of red wine Shiraz and bánh đa (Vietnamese thin rice cakes). The teacher also sat there enjoying the moment with the boss.

Having worked in Afro-American community half of the year, the teacher mimicked Afro-American men by piercing his ear. Seeing his left ear pierced, the Superintendent commended him,

— You’re really inculterated hah…

“Here” is a blessing, nevertheless, “there” is perhaps not. The news that the teacher had a ring on his left ear in Indianapolis eventually arrived in Chicago. As a result, there was a time when the teacher had to face some unpleasant moments with Chicago because of his ear ring.

Life continued. Only one more week was left, the school year would be over. That afternoon the secretary of the school informed the teacher that a parent wanted to see him in the school office. The teacher raised his eyebrows, unable to anticipate what would be waiting for him. Preparing himself mentally for a new battle, the teacher reluctantly entered the office. The woman stood up to introduce herself,

— Good afternoon, Bro. Michael. I am the mother of Thomas Smith.

The teacher remembered him, the student of the Eighth Grade. He had a younger brother in the Seventh Grade. He seldom spoke up, but studied hard, always received the highest score in class exams. It was also him, the student who had once disagreed with his teacher about the dream of becoming the President of the US. Looking at the woman’s face, the teacher politely nodded his head,

— Good afternoon, ma’m. What can I do for you?

Both eyes of the woman were suddenly filled with tears,

— You don’t know. You have some impact on my children. Very often while having dinner, they both kept talking about you. Last week Thomas said he would like to receive baptism. He begged me to come here, asking you to be his godfather.

The teacher quietly sat on the chair, but his heart was stirring filling up with heavenly joy. Oh you, the Afro-American. Thank you, for on that Sunday morning, in St. Rita’s Church, crowded with the faithful, the teacher had became the godfather of an Afro-American godson. The godfather, standing in the sanctuary, held the baptismal candle for his godson to witness the first drops of the water pouring on the forehead of his godson. Baptism, oh baptism! Godfather and godson were exactly the same height.

Summer eventually arrived. School in Indiana ended. The teacher returned to Chicago to put on the graduation gown and to receive his first missionary assignment in Melbourne, “Down Under,” more than ten thousand miles journey away.

On December 8, 2008, the teacher returned to the US for home leave. He also returned to St. Rita’s. That day was a Sunday. The teacher attended Sunday mass. Having heard the news of his visit to the ghetto, some former students of the Seventh and the Eighth Grades also came to the church “fighting” among themselves for a seat on the same pew with their former Religion teacher. His godson was also among them with a warm and bright smile. He whispered into the teacher’s ear,

— Daddy, I am preparing myself for the entry exam in Stanford.

On January 20, 2009, the teacher was in Chicago to witness the historical moment on TV. The Senator Barack Obama solemnly took the oaths of the 44^th President of the United States of America. The dream for an Afro-American man to become the President of the US was so big that it was absent in the historical speech “I Have A Dream,” delivered by Dr. Martin Luther King in Washington in August 28, 1965. Nevertheless, from 1963 to 2009, nearly 46 years later, an American with his wife and two daughters, all Afro-American descendants, have set their feet on the red carpet that rolled up to the doors of the famous White House in the world.

Watching the Inauguration, the teacher thought of you, the Afro-Americans, many students whom the teacher had met and taught at St. Elizabeth’s and St. Rita’s. The teacher also thought of his godson.

Dear all, why not dream? Dream high, dream much, and dream huge. Because all dreams shall eventually become reality. The most important thing is that we dare to have dreams.

□ Michael Nguyen, SVD

_________________________________

notes

[1] Mán and Mường are the two names of indigenous people in Vietnam.

[2] God’s name in the Vietnamese culture

[3] All the names in this essay except the name of the author, Michael, are not real.

gốc phi châu

□ Gốc Phi Châu là bài thứ hai tác giả tham gia cuộc thi Viết Về Nước Mỹ 2010 của Việt Báo. Bài thứ nhất là Mẹ, Mẹ Tôi.

Quan bác biết không? Hôm đó bạn em chở đi ăn trưa. Chuyện là như thế này. Từ khi em đi làm ở bên Úc, ba năm rồi bạn bè không gặp mặt, giờ hội ngộ tương phùng cho nên cả hai dẫn nhau tới Lion Plaza của Thung lũng Hoa Vàng. Trên đường King Road, ngay khu nhà có lợi tức thấp, bạn em chỉ,

— Nhìn kìa, cứ như khỉ, vừa đi vừa múa vừa làm hề.

Em nhìn theo, vừa kịp nhận ra thanh niên Mỹ, ngôn ngữ bình dân gọi Mỹ đen, đang ôm trên vai máy cassett âm thanh vặn lớn, người nhún nhảy theo điệu nhạc disco. Em cự nự,

— Sao lại nói người ta như thế?

Cái này là em nói thật tình, xin quan bác đừng giận. Lời nói về Mỹ đen với nội dung tương tự không phải là hiếm hoi trên môi một số người Mỹ vàng đâu nhé. Có lần em tới nhà một người quen ở Portland, Oregon chơi. Trời mùa hè, nắng đẹp rực rỡ, người quen chỉ ra bãi cỏ xanh ngăn ngắt,

— Nhìn thằng Mỹ đen đang phơi nắng ngoài công viên kìa. Đen thùi lùi như cục than hầm thế kia mà cũng bày đặt đòi đi phơi…

Có người còn cắc cớ hỏi,

— Biết Mỹ đen phơi nắng như thế nào không?

— Không biết hả? Thì cũng nằm xuống, nhưng ngửa hai lòng bàn tay đưa lên trời…

Nghe lạnh cả người, rợn tóc gáy, ốc ác nổi cùng mình. Em nhớ có lần quan bác càm ràm,

— Khu nhà đó toàn là Mỹ trắng, sức mấy mà họ chịu cho mình lọt chân vô. Có trả bạc triệu người ta cũng chẳng bán… Tụi Mỹ trắng là tổ sư kỳ thị.

Thôi đi! Em lạy quan bác, mình cũng có thua kém chi đâu. Chắc quan bác còn nhớ cái thời mà Huyền Trân Công chúa lên xe hoa về nhà chồng ở Chiêm Thành chứ gì. Trời ơi, nhà trai đằng nào cũng là vua chúa một nền văn minh huy hoàng với Tháp Chàm Tháp Bà hôm nay còn đứng đó vươn cao ngất trời. Thế mà người Việt nhà Trần thản nhiên truyền miệng câu ca dao,

Tiếc thay cây quế giữa rừng,

Để cho thằng mán thằng mường nó leo.

Em quen bà chị ở Cleveland, Ohio, ghé vào nhà chơi, thấy người con tuổi mười tám ngồi trong phòng khách coi bóng rổ với mấy người bạn Mỹ gốc Phi Châu. Thấy mẹ và em bước vào, cậu con trai khéo lắm, vội vàng đứng dậy chào mẹ chào chú. Bạn Mỹ gốc Phi Châu cũng nhanh nhẹn đứng dậy chào theo. Em phá phách nghịch ngợm, lắc lắc người,

— What’s up, dudes?

Cả chị, con, và mấy người bạn bật cười vang bởi em nói tiếng Anh giọng Mỹ đen. Chị bạn nhận xét,

— Chị thấy chú làm việc ở Nam Chicago, Indianapolis với Mỹ đen lâu rồi, cho nên thấy chú tỉnh bơ. Chứ mấy người bạn chị ghé vào nhà, nhiều người họ dội luôn…

Em cũng hiểu lắm, bởi bà dì ở Memphis, Tennessee đã từng tâm sự,

— …Thì tối hôm đó, dì từ tiệm Target đi bộ về nhà, thì nhà cũng chỉ cách tiệm khoảng mấy quãng đường mà thôi. Con cái chiều hôm đó lại bận không đi đón được. Dì là liều thử một bữa. Ai ngờ, mới đi được một quãng là đã nhìn thấy từ trong hẻm mấy ông Mỹ đen phóng ra. Dì quẳng hết, vừa chạy vừa hét… Từ hôm đó gặp Mỹ đen là người cứ run lên, mặt mày xanh lét…

Em cũng thông cảm cho dì em lắm, bởi đã một thời sống tại Hyde Park, Chicago, cạnh ngay Nam Chicago, ghetto của người Mỹ gốc Phi Châu. Một người bạn học trên đường về nhà đêm hôm đó cũng đã từng bị hàng xóm gốc Phi Châu đuổi chạy bán mạng. Bạn em cũng vứt tất cả cặp sách viết mực, bỏ của chạy lấy người. Nhưng chạy không lại, cho nên bị trấn lột, mất hết tiền bạc. Hyde Park, khu vực nhà giầu với University of Chicago đoạt mười mấy giải Nobel, sinh viên triệu phú mới có cơ hội đặt chân lên khuôn viên sân trường. Thế mà oái ăm thay, lái thêm mấy khu phố nữa thôi là bên ni bên nớ. Bên ni Hyde Park nhà giàu gốc Âu Châu xe Mercedez bóng loáng, nhà cửa gạch đỏ tiền triệu. Bên nớ Nam Chicago nhà nghèo gốc Phi Châu, xe hơi màu sơn sét rỉ, nhà cửa lụp xụp, người không cùng màu da có mạng bước vào không có mạng đi ra. Giết người cướp của nửa đêm về sáng, bấm số gọi 911, cảnh sát Chicago cũng ngần ngại một bước chân.

Cũng chính nơi đây, Nam Chicago, hồi đó cuối tuần ngày thứ Sáu, em dạy Computer 101 cho học sinh tiểu học gốc Phi Châu lớp Năm hai năm liên tục.

— Cái này gọi là Con Chuột.

Thầy giơ cao Motherboard chỉ vào khối vuông vuông có nhiều chân,

— Còn đây là CPU.

Em cặp mắt ngây thơ mở lớn, hai hàng răng trắng đều tăm tắp, giơ cao tay,

— Con Chuột thì em biết, nhưng CPU là cái gì vậy hả thầy?

Thầy nghĩ tới trục lộ đèn xanh đèn đỏ Nam Chicago vào ngày cúp điện, cảnh sát gốc Phi Châu đứng giữa ngã tư hướng dẫn lưu thông. Tay trái chỉ bên trái, hàng xe cộ dài ngoằng uể oải lăn tới; tay phải phất phất, dòng xe tay phải lăn bánh tròn đều.

Em, lớp Năm nghe thầy giảng về nhiệm vụ của con chip CPU, mắt bồ câu mở to đen lay láy, thản nhiên lạc đề,

— Mai mốt em sẽ đi học làm cảnh sát.

Thầy nhìn em, học sinh Mỹ gốc Phi Châu, tuổi mới mười một…

Ừ, em hãy ước mơ thật lớn, ước mơ thật nhiều, mơ như nhà lãnh tụ Martin Luther King đã từng mơ,

I have a dream that one day on the red hills of Georgia the sons of former slaves and the sons of former slave owners will be able to sit down together at a table of brotherhood.

I have a dream that my four children will one day live in a nation where they will not be judged by the color of their skin but by the content of their character.

Tôi có một giấc mơ về một ngày trên những ngọn đồi đỏ mầu của tiểu bang Georgia, con những người một thời nô lệ và những người một thời chủ nhân có thể ngồi xuống cạnh bên nhau trong tình huynh đệ.

Tôi có một giấc mơ về một ngày bốn người con của tôi sẽ sống ở một quốc gia mà con tôi sẽ không bị đối xử bởi màu da nhưng bởi cung cách hành xử của riêng mình.

Mơ đi em, mơ rất nhiều, mơ thật lớn, để mai này cuộc đời trải thảm dẫn em bước vào tòa nhà Quốc Hội, Bạch Cung rộng rãi thênh thang.

Ba giờ chiều, kẻng vang, tan trường. Bố mẹ bận rộn làm thêm giờ phụ trội, gọi điện thoại thông báo chưa đón được con. Nữ tu Hiệu Phó bèn gửi học sinh cả năm lớp đếm từ Một tới Năm xuống phòng Computer Lab giờ này trở thành Afterschool để thầy dạy tiếp. Lớp Một, Lớp Hai, thầy cho các em chơi game điện tử Bambi chạy chơi trên đồng cỏ đi kiếm bạn Sóc Nâu. Lớp Ba cho tới Lớp Năm, thầy dạy đánh máy chữ bằng chương trình điện toán. Key này chữ A, em đánh đúng chữ, đồng tiền vàng hiện ra sáng lấp lánh. Đánh sai chữ, em bị trừ điểm số tiền trong ngân hàng. Cứ thế, thầy ngồi đó dạy học sinh gốc Phi Châu bài thực tập đánh máy chữ,

— Đó, đó, vừa mới nói xong lại đã quên rồi. Ngón trỏ tay trái để lên chữ F. Còn ngón trỏ tay phải để lên chữ J…

Chiều thứ Sáu hôm đó, bà mẹ độc thân không hiểu lý do tại sao, tỉnh bơ quên đi là mình có một người con. Sáu giờ chiều rồi, học sinh Afterschool đã về hết. Em con gái lớp Hai bím tóc với hai cái nơ vàng xinh ơi là xinh, thoạt tiên còn mải mê chơi game, không để ý chi. Đến chừng nhìn quanh, không còn thấy bạn học đâu hết, ngoại trừ Sơ Hiệu Phó gốc Âu Châu và ông thầy gốc Á Châu, em ngơ ngác, mặt đỏ bừng bừng rồi chuyển sang tim tím, đôi môi thoạt tiên bậm lại cố gắng giữ, nhưng rồi cũng bật tung bởi những hàng nước mắt trên đôi mắt tô nâu hột nhãn. Em khóc nấc lên, tỉnh bơ, ngon lành. Sơ Hiệu Phó chạy lại dỗ em. Tôi gọi điện thoại cầm tay tìm người thất lạc.

— Mommy, where are you now?

Đấy, quan bác thấy đấy, em hồi đó thứ Sáu cuối tuần là bận tíu tít, cứ như người có con mọn. Thông thường về được tới ký túc xá cũng đã bẩy tám giờ tối. Nhà cơm rộng rãi thênh thang, em ngồi ăn trễ bóng đổ một mình, cơm nguội ngắt, thêm vài miếng khoai tây ỉu xìu, nhưng vẫn thấy vui rộn ràng trong lòng. Quan bác hỏi em được trả bao nhiêu một giờ đó hả. Quan bác ơi, nada… Không một đồng xu dính túi. Em không nói giỡn chơi với quan bác đâu, bởi đây là công tác thiện nguyện trường đại học Chicago đòi hỏi sinh viên tụi em phải tham gia. Có tín chỉ đàng hoàng chứ đâu phải chuyện chơi, mà tới bốn tín chỉ lận đó. Nhiều bạn sinh viên chung trường chọn xuống khu đèn đỏ dưới phố Chicago, quan bác biết khu đèn đỏ mà, cái khu mà có nhiều cô nhiều cậu ăn sương đấy, vâng, vâng, đúng rồi, cái khu đó đó. Họ chọn xuống dưới khu đèn đỏ đứng phát bao cao su phòng chống bệnh tật. Em, em chịu thôi. Cho nên cuối tuần thứ Sáu, em đón xe bus đi vào ghetto Nam Chicago, hướng dẫn Computer cho lớp Năm trường St. Elizabeth.

Năm sau, em thiên di về phiá đông nam, lái xe ba tiếng từ Phố Gió Chicago tiểu bang Illinois sang thẳng tới thủ phủ Indianapolis tiểu bang Indiana tham dự chương trình Internship. Lần này cũng dạy học, từ Mẫu Giáo cho tới lớp Tám tại trường St. Rita, tọa lạc trên đường Dr. Andrew Brown.

Giống như St. Elizabeth, St. Rita cũng lạc loài nằm trong khu ghetto. Nhưng khác với trường Tiểu Học Elementary St. Elizabeth của Nam Chicago, St. Rita của Indianapolis là trường Middleschool, học sinh 98 phần trăm gốc Phi Châu, nước da bóng lộn vóc người lực lưỡng. 2 phần trăm còn lại trộn lẫn. Hoặc mẹ gốc Phi Châu gặp gỡ gốc Âu Châu. Con sinh ra nước da khác mẹ, tóc nâu nâu vàng, nhưng quăn tít từng lọn.

Mới tới, lạ nước lạ văn hóa Indianapolis, thầy không biết ai vào với ai. Chưa an cư thì khó mà lạc nghiệp lắm. Nhưng thầy đúng là cầm tinh kiếp con trâu, mà lại là con trâu sinh ban ngày, số vất vả, cho nên mới tới được mấy ngày đã phải đứng lớp.

Tuần đầu dậy học, ác mộng chập chờn hằng đêm. Lớp Bẩy Lớp Tám, học sinh có những em con trai cao xấp xỉ bằng thầy, có em trội vượt hơn cả một cái đầu. Tuần đầu thầy nói gì trong lớp, kệ thầy. Thầy đứng cầm phấn giảng, học sinh Lớp Bẩy Lớp Tám coi thầy như pha. Có em ngồi gục đầu xuống bàn, ngủ tỉnh bơ. Có em lấy giấy gấp phi cơ phóng bay vòng vòng trong lớp nhìn không đẹp không ăn tiền. Em con trai lấy máy điện tử chơi game, bắn súng đoàng đoàng chíu chíu. Em con gái tóc kết từng lọn, quay lại cự nự tên đang chơi bắn súng,

— Vặn nhỏ lại. Ồn ào quá!

Cự xong, em lại tỉnh bơ soi mặt trong gương, tô son đánh phấn, cười rúc rích với mấy người bạn. Hứng chí, em chu miệng lại, thổi sáo huýt còi vui như đang thảnh thơi dạo chơi hội chợ.

Trên bảng, ông thầy gốc Á Châu, mặt xanh lét, run cầm cập, thôi chết rồi, giờ làm sao. Tới giờ tan học, cả lớp lục tục đứng dậy, bỏ đi hết để lại thầy vốn đã nhỏ người, giờ lại càng nhỏ bé giữa phòng học Lớp Bẩy Lớp Tám, rộng thênh thanh đầy những xác phi cơ nằm chết gục la liệt trên sàn nhà.

Tối hôm đó, thầy giáo mất ngủ, thần hồn nhát thần tính, thầy hoảng hốt cứ như người bị ma đuổi.

Ngày hôm sao, vẫn vậy.

Ngày tiếp theo, vẫn thế.

Ơi, cuộc đời! Sao nhiều thử thách gian nan! Xin Bụt hiện ra gọi chim trời bay xuống nhặt đậu xanh đậu đỏ cho đời con bớt vất vả.

Tuần đầu tiên sống ở phố Indianapolis, cuộc đời buồn thiu tương tự như trời mùa đông tuyết đổ trắng xóa phố phường.

Tuần sau, thầy nằm vắt tay trên trán nghĩ ra một kế sách chiến lược tên gọi “Quá tam ba bận”. Trong lớp, thầy đang giảng bài, chưa được phép thầy giáo mà em mở miệng, có hành động mất trật tự, thầy dừng lại, vừa viết nắn nót vừa đọc rõ ràng tên em để em biết chính em là người được khắc ghi tên trên bảng,

— David Hamilton, lần đầu tiên.

Em không chịu cải tà quy chánh, tiếp tục chơi game bắn súng đoàng đoàng chíu chíu, thầy viết số 2 ngay bên cạnh tên em, miệng lại đọc rõ từng âm,

— David Hamilton, lần thứ hai.

Em không chịu hạ Đồ Long Đao, muốn thử công lực của thầy, tiếp tục phá rối mất trị an, thầy không viết số 3 nữa, nhưng đưa tay ra lịch sự mời,

— David Hamilton, thôi, em không phải học nữa, đứng ngoài cửa lớp đi em.

Quan bác ngạc nhiên hả? Quan bác thắc mắc, đơn giản thế thôi mà trật tự được vãn hồi?

Vâng, quả là như thế. Không phải là em ngán gì ông thầy giáo gốc Á Châu này đâu. Mà chuyện là như thế này. Trai cũng như gái, bị đứng ngoài cửa lớp, em sợ thầy Giám Thị thường xuyên đi tuần chung quanh hành lang sân trường. Thấy em lớ ngớ đứng đó, thầy Giám Thị thân mến dẫn em từng bước từng bước thầm xuống văn phòng làm việc. Nặng hơn nữa, Giám Thị gửi em tới thẳng văn phòng Hiệu Trưởng. Hiệu Trưởng gọi về nhà bố mẹ. Thế là tàn đời…

Vâng, đơn giản có thế thôi.

Nhưng học sinh Lớp Mẫu Giáo, Lớp Một, Lớp Hai và Lớp Ba thì em lại có kế sách chiến lược kiểu khác. Ở trên thầy giáo đang say sưa giảng bài, ở dưới tự nhiên có tiếng cự nự cãi cọ chí chóe,

— Buông tay ra…

— Hah?

Thầy cộ mắt ốc lườm xóm nhà lá. Trật tự vãn hồi ngay. Nhưng mặt trận miền tây chỉ yên lặng được vài phút thôi, sau đó cổ thành Quảng Trị lại rộn ràng tiếng đại pháo,

— Thầy! Con Teresa giật tóc em,

— Thầy! Tại nó giật cây viết của em trước.

Nam Bắc không chịu hòa giải, nhưng tiếp tục leo thang cường độ chiến tranh. Thầy giáo quyết định can thiệp.

— Thôi nhé, đủ rồi.

Thế là hai phe lâm chiến đều phải chép phạt, mỗi em 100 câu chẵn chòi, “I will behave well in my class”. Chưa hết, thầy còn “đề nghị” em mang giấy phạt về nhà xin chữ ký cha mẹ. Ngày hôm sau em phải mang giấy phạt lên trình thầy với đầy đủ chữ ký. Cho nên Teresa tóc vàng hoe hoe con lai hai dòng máu vừa khóc thút thít vừa nguệch ngoạc viết những hàng chữ phạt đầu tiên trên tờ giấy trắng tinh. Nhìn nước mắt hạt ngắn hạt dài đầm đìa châu sa của em, thầy muốn tha lắm, nhưng không dám…

Kế sách “Quá tam ba bận” và “Chép phạt chữ ký” hiệu nghiệm cấp kỳ. Trật tự vãn hồi trên toàn thể lãnh thổ của tám lớp trong vòng vỏn vẹn một tuần lễ. Lớp học yên lặng đến độ ruồi bay ngang qua cũng nghe tiếng đập cánh rộn ràng. Trật tự vãn hồi, trong giờ Đạo Đức Lớp Tám thầy có dịp nói về những giấc mơ.

— Mai này lớn lên em thích làm gì.

Con gái nhiều em có cùng một chia sẻ,

— Em thích làm ca sĩ như Whitney Houston.

Con trai thì Michael Jordan ngôi sao bóng rổ là một thần tượng lớn.

Thầy làm bộ ngạc nhiên,

— Sao em không mơ làm bác sĩ học ở Stanford, hoặc luật sư tốt nghiệp ở Harvard…

Thầy cẩn thận buông lời,

— Hoặc mơ làm tổng thống nước Mỹ…

Lớp học tự nhiên yên lặng cây kim rớt xuống cũng nhận ra tiếng rơi. Bao nhiêu con mắt nâu nâu đồng loạt trợn tròn nhìn lên như đang thắc mắc chắc hôm nay thầy giáo nổi cơn mát. Một cánh tay giơ cao. Em con trai nói ngay,

— Chuyện đó sẽ không bao giờ xảy ra…

— Tại sao lại không? Trên đời này có chuyện gì mà không xảy ra được…

Em, bình thường rất lễ phép, lần đầu tiên lên tiếng cắt ngang lời thầy,

— Bởi vì em là người da đen…

Khí lạnh chạy dọc theo sống lưng khiến thầy nuốt nước miếng không biết nói gì. Mùi hôi tanh tưởi của thây ma quá khứ tiếp tục đi theo vào tới hiện tại. Thầy giáo ú ớ như người bị điểm trúng huyệt.

Cũng lại một lần, em con gái Lớp Bẩy hôm đó không tô son vẽ mặt nhìn lén bóng mình trong gương nữa. Tóc em vẫn kết từng lọn, nhưng mặt hôm nay xanh mét, ánh mắt lờ đờ thiếu ngủ. Giờ học, em gục đầu xuống mặt bàn. Vừa sợ em trúng gió, vừa nghi ngờ có thể em đang bày trò mới, từ trên bảng đen thầy bước xuống,

— Em…sao vậy?

Em vẫn không trả lời, mắt nhắm lờ đờ. Thầy làm mặt nghiêm,

— Em không ngồi dậy, thầy mời em đứng ngoài cửa lớp, khỏi phải học.

Em không mở mắt, nhưng giọng nhỏ xíu xiu như người bị trúng gió độc,

— Thầy ơi, em đói…

Em thều thào,

— Từ tối hôm qua cho tới bây giờ…

Nghe lạ tai chưa! Ở cái nước Mỹ này, trở thành triệu phú thì khó, chớ chết vì đói lại càng khó hơn. Nhà ai cũng vậy, lúc nào trong tủ lạnh chẳng có vài trái trứng. Đói bụng, luộc trứng, bóc vỏ chấm muối tiêu, ăn ngon lành. Nước nóng còn lại, đổ vào tô mì ăn liền. Ngon bá cháy. Mỹ mà, người ta chết vì bội thực, chớ có ai chết vì đói bao giờ. Thế đấy, sự thực là như thế, mà sự đời lại càng thực tế hơn, bởi thầy nhớ tới người đàn bà hút thuốc lá vàng khè đầu ngón tay nhiều lần tới đón con trễ. Nhân viên Sở Xã Hội của trường cho thầy biết, người đàn bà này thường xuyên lấy foodstamp của con gái đánh đổi cho những gói thuốc lá và thuốc lắc. Thầy giáo rùng mình!

Thầy gửi em xuống văn phòng Xã Hội, để người ta gửi em tới Cafeteria của trường ăn tối và ăn sáng cấp kỳ…

Dòng đời tiếp tục trôi tới, em học sinh lớp Một, giơ tay xin phép đi toilet. Thầy gật đầu, miệng nói,

— Yup, yup!

Em sửa lưng thầy tại chỗ,

— Mẹ em dạy, nói “Yup, yup” không có lịch sự, phải nói “Yes’”.

Tới phiên thầy gãi gãi đầu như tóc có nguyên một ổ chí. Hôm nay học đường đụng gia đình một cái cốp. Thầy cố gắng nhớ lại không biết sáng nay mình có lỡ ăn mắm ăn muối mặn chát đầu lưỡi hay không?

Cũng vẫn là em, học sinh lớp Một sửa lưng thầy, mẹ em gọi tới đòi nói chuyện với ông thầy da vàng gốc Á Châu,

— Con tôi bài thi vừa rồi điểm F. Tôi không đồng ý.

Thầy giáo từ tốn,

— Bà có thể nói cho tôi biết bà không đồng ý ở điểm nào?

— Trước ngày thi, tôi đã hướng dẫn con tôi học bài cẩn thận đàng hoàng.

Người phụ nữ lên giọng nhè nhẹ,

— Tôi đi làm từ sáng sớm. Một mẹ một con. Tối, tôi ngủ sớm. Nhưng tối hôm đó, tôi vẫn phải thức thật khuya để dạy con tôi học bài. Tôi là tôi mệt lắm, nhưng điểm thi của con tôi vẫn là quan trọng nhất. Vậy mà thầy cho con tôi điểm F.

Thầy hít sâu vào, cố gắng giữ thân nhiệt trong người không giảm không tăng,

— Vâng, tôi hiểu lắm. Nhưng những câu hỏi thi thực ra cũng chỉ là năm trong mười câu hỏi mà tôi đã ghi ra trên giấy với những câu trả lời. Trước ngày thi, tôi đã ôn luyện lại cho các em đủ mười câu hỏi. Rồi bà nói bà cũng dậy em học tối hôm trước ngày thi…

— Đúng, thầy nói đúng, tôi đã dạy con tôi mười câu hỏi rất kỹ càng.

Thầy, ngón tay chỉ vào bài thi của em, buông lời kết luận,

— Cám ơn bà đã phụ tôi dạy em. Nhưng rất tiếc tôi không có chọn lựa nào khác. Bởi bà nhìn kỹ bài thi của em đi. Em chọn những câu trả lời a, b, c khoanh, sai hết.

Người phụ nữ đứng dậy,

— Thầy đừng có chỉ ngón tay vào mặt tôi như thế. Tôi sẽ không cho phép bất cứ ai làm như vậy đối với tôi đâu. Tôi sẽ lên trình bày vấn đề với bà Hiệu Trường. Tôi hứa tôi sẽ không bỏ qua chuyện này đâu…

Thầy giáo giận lắm, nhưng vẫn phải công bằng với các em học sinh khác, và với chính mình, thầy chỉ ra cửa phòng,

— Vâng, chào bà.

Chiều hôm đó, thầy giáo ngồi ăn tối, mà thở dài sườn sượt, mặt buồn thiu. Thầy chán quá, chán thật tình. Thầy nghĩ hay thôi, về nhà lấy vợ, thế là xong. Đêm tới, thầy nằm trên giường, bên khung cửa, tuyết Indianapolis buông rơi trắng xóa, mà lòng buồn tê tái. Bụt ơi, Bụt đâu rồi?

Trưa hôm sau, bà Hiệu Trưởng gốc Phi Châu nhỏ nhẹ nói với thầy,

— Thôi, thầy cho em thi lại đi.

Vâng, nếu boss đã nói như vậy, thì thôi, phận dưới, thầy lãnh ý người trên, thầy để em thi lại, cũng vẫn đề thi đó. Lần này có mẹ em ngồi trong phòng thi. Lần này em không chọn sai câu nào, A+.

Có lần tin tức địa phương báo chí cũng như radio, TV ồn ào chạy những hàng tít lớn về vụ án thầy giáo lớp Mười Hai tiểu bang Indiana bị nữ học sinh tố cáo sách nhiễu tình dục. Thầy chợt nhớ tới những lần bạn bè sinh viên cùng trường Chicago ngồi đấu láo nửa đùa nửa thật, nhớ đấy nhé, ngày hôm nay, đang ngồi trong phòng nói chuyện tào lao khú đế với nhau mà thấy có bóng dáng con nít chập chững bước vào, là phải nhớ dẫn nhau ùa chạy ra ngay. Cẩn tắc vô ưu là thế. Ông bà mình dậy là chớ có sai.

Tin tức địa phương khiến thầy nhớ lại học sinh lớp Mẫu Giáo, lớp Một, lớp Hai, nhỏ xíu, ngây thơ như thiên thần. Thấy bóng thầy giáo trong giờ chơi, các em đua nhau chạy tới ôm chầm, có em còn đòi “hug”. Thấy người lại nhớ tới ta, nhớ tới hiện thực và nền văn hóa riêng biệt Afro-America, thầy hỏi ý xếp. Bà Hiệu Trưởng dặn dò,

— Khi các em trong cộng đồng Afro-America, nhất là các em lớp nhỏ giơ tay đòi ôm đòi “hug,” cứ để các em tự nhiên. Nhưng thầy và cô giáo chúng ta không bao giờ chủ động chuyện này.

Cứ thế, đời sống dạy học tại trường Middleschool St. Rita chậm chạp trôi qua. Trời nắng, thầy đi bộ tới trường. Trời mưa, thầy cắp ô tới lớp. Trời đông, thầy mặc thêm áo len. Trời hè, thầy mặc áo sơmi tay ngắn. Trời bốn mùa đủ bốn mùa, thầy tiếp tục bị phụ huynh gọi điện thoại cự nự. Tiếp tục bị học sinh Lớp Bẩy và Lớp Tám hằng ngày vươn cao từng phân áp đảo ngay trong lớp. Tiếp tục bị thầy cô đồng nghiệp càm ràm bởi đã tới giờ Đạo Đức, nhưng bóng thầy vẫn còn biền biệt nơi đường chân trời xa xa.

Cuối tuần linh mục gốc Phi Châu, Superintendent của St. Rita dẫn thầy xuống phố Indianapolis ăn Gumbo, đặc sản người Mỹ gốc Phi Châu nấu như cháo lòng đồ biển thập cẩm của người Mỹ gốc Việt. Superintendent trợn mắt ngạc nhiên nhìn thầy ăn ngon lành, vét cạn đáy tô Gumbo. Đến phiên thầy, thầy mua tiết canh dê khu chợ Việt mang tặng xếp lớn. Xếp thắc mắc hỏi, thầy nói Vietnamese Pizza. Xếp ngồi ăn hết một đĩa tiết canh lớn nhậu với rượu đỏ Shiraz, có bánh tráng nướng dòn hẳn hoi. Thầy ngồi cầm canh đếm nhịp nhậu với xếp cho vui.

Làm việc ở cộng đồng Afro-America gần nửa năm, thầy bắt chước thanh niên gốc Phi Châu xỏ lỗ tai trái. Nhìn lỗ tai trái, superintendent khen,

— You are really inculterated hah/Thầy hội nhập văn hóa khá lắm.

Nhưng bên ni là phước, bên nớ chưa chắc. Thầy đeo bông tai hội nhập văn hóa ở Indianapolis, tin đâu sét đánh ngang tai báo tới trường Chicago. Bởi thế có một thời, thầy vất vả lao đao với Chicago bởi đeo bông tai trái.

Chiều hôm đó, chỉ còn hơn một tuần nữa thôi là tan trường, bà Hiệu Trưởng báo có phụ huynh muốn gặp. Thầy nhíu mày, không biết chuyện chi nữa đây. Thầy bước vào văn phòng sửa soạn tinh thần cho một trận chiến mới. Người phụ nữ đứng dậy, tự giới thiệu,

— Chào thầy, tôi là mẹ của em Thomas Smith.

Thầy nhớ tới em, học sinh lớp Tám. Em có em trai học lớp Bẩy. Em ít nói, siêng học, điểm thi lúc nào cũng cao nhất lớp. Cũng em, người phản đối thầy về giấc mơ tổng thống Hoa Kỳ. Nhìn người mẹ, thầy lịch sự căn bản gật đầu,

— Chào bà, tôi có thể giúp bà được điều chi không?

Người đàn bà mắt tự nhiên long lanh,

— Thầy không biết đâu, thầy đã thay đổi đời con tôi rất nhiều. Ngày nào trong lúc ăn cơm hai anh em nó cũng tỉ tê kể chuyện về thầy. Tuần trước cháu nói với tôi cháu xin rửa tội. Cháu năn nỉ tôi gặp thầy, xin thầy làm bố đỡ đầu cho em.

Thầy ngồi đó yên lặng, mà lòng nghe xôn xao xôn xao. Ơi em, người Mỹ gốc Phi Châu. Cám ơn em, bởi sáng Chúa Nhật hôm đó, trong ngôi thánh đường St. Rita đông nghẹt tín đồ, thầy trở thành bố một người con gốc Phi Châu. Bố đứng đó cầm nến cháy sáng nhìn con rửa tội, bố và con đứng cao ngang nhau.

Hè tới, Indianapolis tan trường, thầy quay về lại Chicago, mặc áo đội mũ ra trường, rồi đi làm xa xôi ngàn muôn dặm đường, lần này Melbourne, Miệt Dưới.

Ngày 8 tháng Mười Hai năm 2008, thầy về Mỹ nghỉ hè. Thầy cũng quay lại St. Rita. Hôm đó Chúa Nhật, thầy tham dự thánh lễ. Nghe tin thầy giáo viếng thăm ghetto, học sinh Lớp Bẩy Lớp Tám rủ nhau tới thánh đường St. Rita, ngồi quây quần bên thầy. Con thầy cũng ngồi đó, nụ cười ấm áp vang vang. Em ghé vào tai thầy nói nho nhỏ,

— Bố ơi, con đang chuẩn bị thi vào Stanford.

Ngày 20 tháng Một năm 2009, thầy có mặt ở Chicago để chứng kiến giây phút lịch sử, Thượng Nghị sĩ Barack Obama tuyên thệ nhậm chức tổng thống thứ 44 của Hiệp Chủng Quốc Hoa kỳ. Giấc mơ người Mỹ gốc Phi Châu trở thành tổng thống lớn quá, lớn đến nỗi vào ngày 28 tháng 8 năm 1963, khi Dr. Martin Luther King đọc diễn văn lịch sử “I Have A Dream” tại thủ đô Washington, giấc mơ tổng thống không xuất hiện trong bài diễn văn. Thế đấy, mới chỉ từ năm 1963 đến năm 2009, gần 46 năm sau, người Mỹ và vợ cùng hai cô con gái, tất cả cùng gốc Phi Châu, hiên ngang đặt chân lên thảm đỏ tòa nhà Bạch Ốc lừng danh thế giới.

Theo dõi buổi lễ nhậm chức, thầy nghĩ tới em, người Mỹ gốc Phi Châu, bao nhiêu học sinh thầy có cơ hội gặp gỡ và hướng dẫn tại St. Elizabeth và St. Rita. Thầy nghĩ tới godson của mình.

Em ơi, tại sao không mơ, mơ cao, mơ nhiều, và mơ thật lớn? Bởi vì giấc mơ nào rồi cũng sẽ trở thành hiện thực. Điều quan trọng nhất là mình có dám mơ hay không?

□ Nguyễn Trung Tây

chung kết tác giả tác phẩm viết về nước mỹ 2010
gốc phi châu

□ Gốc Phi Châu là bài thứ hai tác giả tham gia cuộc thi Viết Về Nước Mỹ 2010 của Việt Báo. Bài thứ nhất là Mẹ, Mẹ Tôi.

— Nhìn kìa, cứ như khỉ, vừa đi vừa múa vừa làm hề.

— Sao lại nói người ta như thế?

— Nhìn thằng Mỹ đen đang phơi nắng ngoài công viên kìa. Đen thùi lùi như cục than hầm thế kia mà cũng bày đặt đòi đi phơi…

Có người còn cắc cớ hỏi,

— Biết Mỹ đen phơi nắng như thế nào không?

— Không biết hả? Thì cũng nằm xuống, nhưng ngửa hai lòng bàn tay đưa lên trời…

Nghe lạnh cả người, rợn tóc gáy, ốc ác nổi cùng mình. Em nhớ có lần quan bác càm ràm,

— Khu nhà đó toàn là Mỹ trắng, sức mấy mà họ chịu cho mình lọt chân vô. Có trả bạc triệu người ta cũng chẳng bán… Tụi Mỹ trắng là tổ sư kỳ thị.

Tiếc thay cây quế giữa rừng,

Để cho thằng mán thằng mường nó leo.

— What’s up, dudes?

Cả chị, con, và mấy người bạn bật cười vang bởi em nói tiếng Anh giọng Mỹ đen. Chị bạn nhận xét,

Em cũng hiểu lắm, bởi bà dì ở Memphis, Tennessee đã từng tâm sự,

Cũng chính nơi đây, Nam Chicago, hồi đó cuối tuần ngày thứ Sáu, em dạy Computer 101 cho học sinh tiểu học gốc Phi Châu lớp Năm hai năm liên tục.

— Cái này gọi là Con Chuột.

Thầy giơ cao Motherboard chỉ vào khối vuông vuông có nhiều chân,

— Còn đây là CPU.

Em cặp mắt ngây thơ mở lớn, hai hàng răng trắng đều tăm tắp, giơ cao tay,

— Con Chuột thì em biết, nhưng CPU là cái gì vậy hả thầy?

Em, lớp Năm nghe thầy giảng về nhiệm vụ của con chip CPU, mắt bồ câu mở to đen lay láy, thản nhiên lạc đề,

— Mai mốt em sẽ đi học làm cảnh sát.

Thầy nhìn em, học sinh Mỹ gốc Phi Châu, tuổi mới mười một…

Ừ, em hãy ước mơ thật lớn, ước mơ thật nhiều, mơ như nhà lãnh tụ Martin Luther King đã từng mơ,

I have a dream that one day on the red hills of Georgia the sons of former slaves and the sons of former slave owners will be able to sit down together at a table of brotherhood.

I have a dream that my four children will one day live in a nation where they will not be judged by the color of their skin but by the content of their character.

Mơ đi em, mơ rất nhiều, mơ thật lớn, để mai này cuộc đời trải thảm dẫn em bước vào tòa nhà Quốc Hội, Bạch Cung rộng rãi thênh thang.

— Đó, đó, vừa mới nói xong lại đã quên rồi. Ngón trỏ tay trái để lên chữ F. Còn ngón trỏ tay phải để lên chữ J…

— Mommy, where are you now?

— Vặn nhỏ lại. Ồn ào quá!

Tối hôm đó, thầy giáo mất ngủ, thần hồn nhát thần tính, thầy hoảng hốt cứ như người bị ma đuổi.

Ngày hôm sao, vẫn vậy.

Ngày tiếp theo, vẫn thế.

Ơi, cuộc đời! Sao nhiều thử thách gian nan! Xin Bụt hiện ra gọi chim trời bay xuống nhặt đậu xanh đậu đỏ cho đời con bớt vất vả.

Tuần đầu tiên sống ở phố Indianapolis, cuộc đời buồn thiu tương tự như trời mùa đông tuyết đổ trắng xóa phố phường.

— David Hamilton, lần đầu tiên.

Em không chịu cải tà quy chánh, tiếp tục chơi game bắn súng đoàng đoàng chíu chíu, thầy viết số 2 ngay bên cạnh tên em, miệng lại đọc rõ từng âm,

— David Hamilton, lần thứ hai.

Em không chịu hạ Đồ Long Đao, muốn thử công lực của thầy, tiếp tục phá rối mất trị an, thầy không viết số 3 nữa, nhưng đưa tay ra lịch sự mời,

— David Hamilton, thôi, em không phải học nữa, đứng ngoài cửa lớp đi em.

Quan bác ngạc nhiên hả? Quan bác thắc mắc, đơn giản thế thôi mà trật tự được vãn hồi?

Vâng, đơn giản có thế thôi.

— Buông tay ra…

— Hah?

— Thầy! Con Teresa giật tóc em,

— Thầy! Tại nó giật cây viết của em trước.

Nam Bắc không chịu hòa giải, nhưng tiếp tục leo thang cường độ chiến tranh. Thầy giáo quyết định can thiệp.

— Thôi nhé, đủ rồi.

— Mai này lớn lên em thích làm gì.

Con gái nhiều em có cùng một chia sẻ,

— Em thích làm ca sĩ như Whitney Houston.

Con trai thì Michael Jordan ngôi sao bóng rổ là một thần tượng lớn.

Thầy làm bộ ngạc nhiên,

— Sao em không mơ làm bác sĩ học ở Stanford, hoặc luật sư tốt nghiệp ở Harvard…

Thầy cẩn thận buông lời,

— Hoặc mơ làm tổng thống nước Mỹ…

— Chuyện đó sẽ không bao giờ xảy ra…

— Tại sao lại không? Trên đời này có chuyện gì mà không xảy ra được…

Em, bình thường rất lễ phép, lần đầu tiên lên tiếng cắt ngang lời thầy,

— Bởi vì em là người da đen…

— Em…sao vậy?

Em vẫn không trả lời, mắt nhắm lờ đờ. Thầy làm mặt nghiêm,

— Em không ngồi dậy, thầy mời em đứng ngoài cửa lớp, khỏi phải học.

Em không mở mắt, nhưng giọng nhỏ xíu xiu như người bị trúng gió độc,

— Thầy ơi, em đói…

Em thều thào,

— Từ tối hôm qua cho tới bây giờ…

Thầy gửi em xuống văn phòng Xã Hội, để người ta gửi em tới Cafeteria của trường ăn tối và ăn sáng cấp kỳ…

Dòng đời tiếp tục trôi tới, em học sinh lớp Một, giơ tay xin phép đi toilet. Thầy gật đầu, miệng nói,

— Yup, yup!

Em sửa lưng thầy tại chỗ,

— Mẹ em dạy, nói “Yup, yup” không có lịch sự, phải nói “Yes’”.

Cũng vẫn là em, học sinh lớp Một sửa lưng thầy, mẹ em gọi tới đòi nói chuyện với ông thầy da vàng gốc Á Châu,

— Con tôi bài thi vừa rồi điểm F. Tôi không đồng ý.

Thầy giáo từ tốn,

— Bà có thể nói cho tôi biết bà không đồng ý ở điểm nào?

— Trước ngày thi, tôi đã hướng dẫn con tôi học bài cẩn thận đàng hoàng.

Người phụ nữ lên giọng nhè nhẹ,

Thầy hít sâu vào, cố gắng giữ thân nhiệt trong người không giảm không tăng,

— Đúng, thầy nói đúng, tôi đã dạy con tôi mười câu hỏi rất kỹ càng.

Thầy, ngón tay chỉ vào bài thi của em, buông lời kết luận,

Người phụ nữ đứng dậy,

Thầy giáo giận lắm, nhưng vẫn phải công bằng với các em học sinh khác, và với chính mình, thầy chỉ ra cửa phòng,

— Vâng, chào bà.

Trưa hôm sau, bà Hiệu Trưởng gốc Phi Châu nhỏ nhẹ nói với thầy,

— Thôi, thầy cho em thi lại đi.

Làm việc ở cộng đồng Afro-America gần nửa năm, thầy bắt chước thanh niên gốc Phi Châu xỏ lỗ tai trái. Nhìn lỗ tai trái, superintendent khen,

— You are really inculterated hah/Thầy hội nhập văn hóa khá lắm.

— Chào thầy, tôi là mẹ của em Thomas Smith.

— Chào bà, tôi có thể giúp bà được điều chi không?

Người đàn bà mắt tự nhiên long lanh,

Hè tới, Indianapolis tan trường, thầy quay về lại Chicago, mặc áo đội mũ ra trường, rồi đi làm xa xôi ngàn muôn dặm đường, lần này Melbourne, Miệt Dưới.

— Bố ơi, con đang chuẩn bị thi vào Stanford.

□ Nguyễn Trung Tây