Thế Phong : MỘT LẦN CỦA NGÀY 10 THÁNG 10 Ở HÀ NỘI.
MỘT LẦN CỦA NGÀY 10 THÁNG 10 Ở HÀ NỘI.
Thếphong
(……………)
Nhớ lời vợ dặn, rảnh đến Hàng Bột, tìm nhà cháu Thơ ở 33 ngõ Thông Phong – đến phố Nguyễn Thái Học trước, qua trường trung học Phan Đình Phùng ( nay Phan Chu Trinh ), cứ đi thẳng tới ngã ba, rẽ trái qua hàng Bột là tới nơi. Con đường tôi đang đứng đây, mắt dáo dác tìm biển tên phố lại chỉ thấy phố Tôn Đức Thắng.
Ghé trạm, hỏi thăm một cảnh sát viên, thì đúng đây là Hàng Bột. Từ trên đi xuống, bên tay phải số chẵn, bên trái lẻ; vậy ngõ Thông Phong nằm ở phía tay trái. Gặp đúng ngõ, đúng số nhà – ngoài lề có hàngbán nước chè – hỏi thăm chủ quán – biết chủ nhà đã chuyển tới địa chỉ mới 17b Lý Nam Đế. Căn nhà này xưa kia của bá Châu ( em ruột bố vợ tôi) . Bà lấy chồng tri châu ( huyện quan miền thượng du , tương đương tri huyện) , sinh hạ được hai cô con gái. Cô em gả cho Nguyễn Hiệp, ba cháu Thơ bây giờ, chủ căn nhà 33 ngõ Thông Phong. Nhà sửa sang lại để bán ( lời chủ quán bán nước đầu hè) và sang ở bên chồng, một sĩ quan Quân đội nhân dân ở phố Lý
Tôi đi tắt ngõ băng qua đường Trần Quý Cáp, vẫn còn bắt gặp hàng chữ cổ lỗ sĩ Ga Saigon nằm trong dãy nhà Chemins de Fer xây cất từ thời tây sừng sững như con thù lớn nghênh ngang đứng đó. Đúng ra, khu này không thay đổi, quần thể kiến trúc thời thực dân vẫn còn dấu tích đậm nét, phải được coi như di tích hiếm hoi cần bảo tồn.
Len lỏi tới Cửa
Rẽ phải qua phố Phan Bội Châu, tìm số nhà 36, xưa , nơi ở của thi sĩ Nhất Tuấn-Phạm Hậu.
Biệt thự xây theo lối tây còn nguyên vẹn; nhưng được ngăn ra nhiều phòng cho nhiều chủ ở – ai cũng là chủ tập thể . Một chủ tập thể hiện ở đây- lão- thi- nam Khương Hữu Dụng trên 80 vẫn cứng cựa sống một mình- như gà trống tây hãnh diện xòe một bên cánh bảo vệ lũ con của mái Bội Tỉnh. Câu văn so sánh trên có được , nhờ lần cùng Lữ Quốc Văn đến thăm lão-thi-nữ Bội Tỉnh ở nhà con gái tai thành phố Bác – chúng tôi gặp lão-thi-nam ăn trưa ở đây , và ngồi rung đùi ngâm thơ Bội Tỉnh cho mọi người thưởng thức.
***
Hàng ngày đi qua phố Yết Kiêu họp hội nghị, thêm một ngày đi bộ tìm nhà quen cũ , ôn kỷ niệm Hà Nội trước 1954. Nhà báo Hồ
Vẫn phố Yết Kiêu, số 108, nơi từng đã sống , qua đời của một chàng nhạc sĩ tài hoa, cũng ở phố Yết Kiêu này – tôi nhìn lên căn gác như gửi lời chào vĩnh biệt Văn Cao muộn màng!
Nhắc lại, lần đầu tôi và nhạc sĩ Phạm Đình Chương gặp Văn Cao vào tối mùng một tết, tháng 2 năm 1980 ở nhà Nguyễn bá Châu, 92 Lê Lai, quận 1, tp. HCM.
Nguyễn Bá Châu, chủ xuất bản, nhà in trước 1954 ở Hà Nội – nhà in lúc đó đặt tại 59 Miribel ( nay trần Nhân Tông). Châu là con trai đốc tờ Lương, thân phụ đặt tên Châu cho anh, còn là kỷ niệm khi ông làm việc ở Lai Châu- vì anh được sinh ra ở đất Thái.Nguyễn Bá Châu sống trên đất Thái, quen ăn cơm nếp xôi, gần như không ăn cơm tẻ. Sau 1975, gạo nếp rất hiếm, nếu có cũng rất đắt, nên anh thường uống bia chai Larue thay cơm. Khi ăn cơm, vợ nấu xôi nếp, mà khi ấy mỗi gia đình được phát sổ gạo chỉ bán gạo tẻ.
Nhà xuất bản Á Châu lúc ở Hà Nội chưa in một tác phẩm nào của tôi, ngay khi vào
Sau khi chúc tết xong, Bá Châu rủ tôi ra quán Lê Lai ( khách sạn New World bây giờ) vừa gần nhà Châu để làm mấy chai bia Larue cho đời lên hương . Châu uống như uống nước lọc, hút thuốc lá liên mien – có thể làm bạn chí thiết văn sĩ Olivier Rolin – có tranh gi, thì : ” mày 10 tao cũng 9,9“) . Olivier Rolin, nhà văn Pháp tới Hà Nội dự hội thảo văn chương Les Temps des Livres do Đại sứ quán Pháp tổ chức vào 1995. Nay Nguyễn Bá Châu đã xa rồi, không còn trên cõi ta bà, xa hẳn chốn đô hội, nhiều niềm vui lại không ít điều buồn ! Châu buông xuôi hai tay, hãy tự kỷ ám thị đi:” …mày chẳng còn điều gì nợ nần cuộc đời, phải vậy không ?”
Hai thằng vào quán Lê Lai- thơi kỳ này quán chỉ được phép mở băng nhạc hòa tấu. Ca khúc không lời được nghe đầu tiên, nhận ra ngay, rất lãng mạn với điệu nhạc cao bồi-giang hồ “ Tôi đi giữa hoàng hôn” / Văn Phụng – sau đó bắt qua ca khúc phổ thơ Đinh Hùng của Phạm Đình Chương .
Châu nói ngay:
…- “ chưa gặp em anh đã nghĩ rằng..” thằng này chết đi rất thiêng đây ! Nó hẹn sẽ tới gặp chúng mình thì đã có hành khúc đón chào rồi. !
( Châu ơi ! mày đâu có biết chuyện chàng thi sĩ Đinh Hùng lững thững vào giữa trưa nắn một buổi trưa thứ 7, để đón nàng Hoài Diệu tan trường, từ Trường Xã Hội Caritas 38 Tú Xương lững thững bước ra cổng, ù chạy , đưa vòng tay khóa chặt cánh trái Đinh Hùng ?- tôi rất muốn kể cho Châu nghe, rồi lại thôi không kể nữa).
Từ rất lâu tôi không gặp Phạm Đình Chương- rất mong gặp lại. Thời kỳ còn làm Tùy viên báo chí Bộ Thông tin ( 1955) , tôi được cắt cử vào Hội đồng xét duyệt phim trước khi cho phép chiếu ngoài rạp. lần ấy, sau khi chia tay trước rạp Olympic, Chương khuyên tôi:” mày nên học hát làm ca sĩ Thế Phong ạ !”. Câu chuyện không đầu, không đuôi ấy- tôi vẫn còn nhớ như nó mới nói cho nghe hôm qua thôi- tôi chẳng hỏi cho biết từ ý nào mà nó khuyên tôi vậy ? Uống tới chai bia thứ 3, Châu nhìn ra thấy bóng Chương đi vào, Châu cười, đưa tay vẫy. Gặp tôi, Chương xiết tay rất chặt, lắc rất lâu, như cho bõ từ lâu đã không gặp. Câu nói đầu tiên:
[- Mày còn làm thơ không ? Cứ cho thơ mày có nhiều tân ý đi nữa, thì tao có muốn phổ cũng” đếch” phổ đượ
-Tại sao? tôi hỏi.
-“ Sao” vói” “trăng “ gì, đọc báo” Văn nghệTiền phong” chúng chửi thơ mày và Thanh Tâm Tuyền là” thơ hũ nút”, thơ TT thì tao còn phổ được ” phổ hay “ là khác- còn” thơ hũ nút’ của mày, có tài mấy cũng chịu thua !
Nó vẫn hút thuốc lá Bastos de luxe, hít dài một hơi cho đã, rồi kể chuyện thường nhật, đi dạy nhạc kiếm cơm qua ngày, đoạn tháng.
Ba thằng đấu láo, tất nhiên tránh chuyện” chính chị, chính em” , còn tha hồ bàn về’ nhạc, nhiếc”, chẳng động chạm ai, vì sợ bị hại đến thân cò !
Xong, Châu lại rủ hai thằng về nhà” ăn tết”- nó còn để dành được” một chai duy nhất Moet Chandon cổ trắng “- …‘ ta vừa uống sâm-banh thời sau 75 vừa thưởng thực” nhạc sống” cho “ dzui” !”
Chương phản ứng”
-“ Nghe” hòa tấu’ còn” rét”, huống hồ” nhạc sống” , nghe xong để tế bằng” nhạc chết’ à ?
Nguyễn Bá Châu có lối chuyện úp úp, mở mở- như tay đạo diễn cứ khôi – nhất định không nói hết một lần, cứ từng câu dò phản ứng, sau mới tiếp. Chương sốt ruột:
-Mày thuộc loại” người khôn thì nói nửa chừng…“ nói mẹ nó ra, có ai đâu, úp úp, mở mở làm” đếch” gì! Vậy là Châu đành tiết lộ” tối nay tại phòng khách lầu 3 nhà tao, mới một nữ danh ca Thái Thanh, một “ pianiste” tài danh Nghiêm Phú Phi, “ một nhạc sĩ quốc ca” tham dự với bọn mình được không, hở hai đứa chúng mày ?”
***
Khi còn mở nhà xuất bản ở Hà Nội trước 1954, Nxb Á Châu in rất nhiều ca khúc Văn Cao, Nguyễn Xuân Khoát, Đỗ Nhuận, Nguyễn Thiện Tơ, Nguyễn Văn Tý, Tu My, Văn Chung, Châu Kỳ, Tô Vũ, Dương Thiệu Tước, Phạm Duy, Nguyễn văn Thương, Ưng Lang, Nguyễn Văn Khánh, Đoàn Chuẩn-Từ Linh , Hoàng Trọng, Hoàng Thi Thơ vv… Còn tiểu thuyết bán chạy nổi tiếng hàng đầu vẫn là tác phẩm nhà văn tiền chiến Lê Văn Trương, Nhất Linh, Khái Hưng.. sau là Hoàng Công Khanh.., và tập thơ chuyện kể tình sử bình dân Đồi thông hai mộ, riêng cuốn này tái bản không biết bao nhiêu lần- hình như nhà phê bình văn học Thượng Sỹ bị đánh, chạy quính quáng rơi tọt xuống ven hồ Gươm, chỉ vì một bài điểm sách chê bai” “hết cỡ thợ mộc” !
Buổi tiêc trên lầu ba, có một vị khách không mời vẫn đến.- tuổi chừng 20 mươi ngoài, mặc dân sự, vẫn ẩn chìm toát vẻ đầy quyền lực, hống hách, qua dáng điệu, cử chỉ, lời nói.
Phạm Đình Chương thấy vậy, nháy mắt, khều Bá Châu ra ngoài tỉ tê đủ nghe:
“… nhất thiết là.. mày không được giới thiệu chúng tao với bút danh, bút diếc gì hết. Cứ giới thiệu tao là Trung, họ hàng nhà mày… còn thằng này( chỉ về phía tôi) tên thật là gì? – Chương nhấn mạnh, phải dặn cả Nghiêm Phú Phi nữa, riêng em gái tao thì không cần, nó biết rồi !.
Văn Cao uống rượu tây như hũ chìm, ăn rất ít., kể cả đồ nhắm thì lâu lâu mới cầm đũa gắp đưa lên miệng, mặc dầu thức ăn bạn bè gắp vào bát khá đầy. Ai thích bài nhạc nào của Văn Cao , cứ yêu cầu – bữa nay chỉ hát ca khúc của tác giả làm nhạc quốc ca thôi. Hết Buồn tàn thu, đến Suối mơ, Bến xuân, Thiên thai, Đàn chim Việt, Trường ca sông Lô, Không quân Việtnam, Trương Chi.. – xấu người tốt tính, tài cao, hát giỏi- mà” cứ hát hay như Trương Chi là có vợ đẹp thôi “!. Thật lạ, giờ phút này có ai dám tổ chức hát nhạc sống đâu – cả thành phố này chỉ hát nhạc cách mạng có lời– còn nhạc vàng cấm lời, lại được phép nghe hòa tấu.
Chàng thanh niên đầy quyền lực nhấp nha, nhấp nhổm, đứng lên lại ngồi xuống, hết đi ra lại đi vào, lên tiếng hỏi trống không” cho gặp chủ nhà ngay”!
Thấy vậy, Văn Cao cầm ly rượu khề khà sang mời chàng thanh niên quyền lực cụng ly. Rồi Văn Cao còn choàng vai cậu ta tâm sự ,như đôi ba dòng tiểu sử tự bạch trích ngang :
“… Anh đây từng là cán bộ công an trrước 1945- như chú em bây giờ; nhưng nghề ám sát thật nguy hiểm, vất vả khôn lường. Không bao giờ anh quên lần ám s át tên ác ôn, hại dân, hại nước- thằng này mang tên Đỗ Phin. Khi một đồng sự tổ chức chuốc rượu cho nó say, anh bước vào , lên nòng đạn Colt 45- hỏi có phải nó không, một giao liên gật đầu, ấy thế là anh nhắm mắt nẩy cò; sau khi nghe tiếng nrồi thoát ngay ra ngoài, rồi trốn biệt tích. Vốn có máu nghệ sĩ lại ưa giang hồ, thích sáng tác, à này, anh hỏi thực- em nghe những ca khúc vừa hát có thích không ? cái bài” Suối m ơ” ấy mà, lãng mạn nhưng lãng mạn cách mạng đấy em ạ ! Này nhé:” suối ơi bên rừng thu vắng, dòng nước trôi lững lờ ngoài nắng”- cái chất cách mạng này hoàn toàn là rung cảm thực của nghệ sĩ có tâm hồn, yêu non sông, đất nước; nhưng cũng biết yêu mình nữa. Em có hiểu anh nói gì không ? Cụng ly nào, uống cạn nhé ! Nhưng phải nói thực, anh là kẻ thất bại về tình yêu, thất bại, vì anh không giỏi tán chuyện với đàn bà- nhưng anh vẫn là” nhạc sĩ làm quốc ca” – em thấy có đủ bảo đảm chính trị cho buổi tấu nhạc đêm nay, và không còn’ có vấn đề” – có đúng vậy không ?
Người trẻ tuổi cầm ly rượu, giữ tư thế im lặng, không lên tiếng, cũng chẳng trả lời, không cần xác nhận đúng hay không, có vần đề hay không có vấn đề. Anh ta trở về chỗ ngồi và chỉ tin bài quốc ca được hát lên mới đánh tan sự hoang mang, thực sự tin tưởng “ ông này là nhạc sĩ làm quốc ca” thật sự. Nhạc sĩ lại tiếp tục dốc bầu tâm sự- chính vì không giỏi tán chuyện với đàn bà, con gái, nhạc sĩ đành dốc tâm sáng tác ca khúc thật mộng mơ, lãng mạn, say đắm chết lòng người, bù lại cho sự thiếu thốn kia trong lời ca, nốt nhạc. Văn Cao tâm sự tiếp:
“… Em có thể không nghe ca khúc” Thiên thai”,” Suối mơ”; hoặc không chừng chỉ thích tiếng nhạc ồn ào, gầm thét” Trường ca sông Lô”, như nước đổ ầm vang quyện hòa tiếng súng; hoặc” Tiến quân ca” , bài quốc ca mà chính anh là tác giả . Em có tin vậy không? Nếu em tin anh đúng là nhạc sĩ sáng tác quôc ca của nước Việt
Cảm được điều này là thực chưa? Nhạc của anh rất nhiều, riêng ca khúc “ Tiến quân ca” trở thành quốc ca, thì em biết đấy – từ anh dân đen đến ông có chức có quyền, một khi nghe nhạc tấu lên, tất gần tật đều phải đứng dậy, và tất nhiên kể cả thích hay không thích nhạc anh đi nữa. Có đúng như vậy không nào? ..
Nói dứt, Văn Cao giơ tay bắt nhịp, tự hát: “ Đòan quân Việtnam đi… “ câu hát chưa dứt, thì người trẻ tuổi hạ bộmặt đăm chiêu, vội vã xin lỗi giã từ, đi công tác đột xuất- lẻn thật nhanh khỏi cửa.
Vĩnh biệt chàng nhạc sĩ tài hoa thượng thừa! nếu có ai bắt khai lý lịch trích ngang một lần nữa, chẳng hạn một nhà báo giỏi nghề, muốn biết đích xác nơi phong thổ, chốn nào tác giả chào đời- có phỏng vấn- thì nhạc sĩ chỉ lắc đầu thì phải ?!
Chẳng hạn, tác giả được sinh ra ở thành
Văn Cao qua đời vào một ngày thật dễ nhớ- có lẽ với riêng tôi không chừng- ngày 10 tháng 7 năm 1995. Vì cách đó 63 năm , với riệng tôi, ngày dễ nhớ- chính ngày này tôi được sinh ra đời vào một đêm mưa to, gió lớn, lụt lội ở Nhà thương Yên Thái, tỉnh Yên Báy (đúng chính tả thời tây).
Cũng không quên lần gặp ông lần cuối cùng ở Quán Nhạc sĩ trong khuôn viên Nhà Văn hóa Thanh niên ở Thành phố Bác. Văn Cao ngồi cạnh bên chiếc bàn nhỏ kê trên bục gỗ, bữa ấy giới thiệu là M.C Hữu Luân. Lời giới thiệu đi trước ca khúc biểu diễn như buộc phải có lời bình- bình kiểu Mao Tôn Cương, giải thích” tại sao” , “ bởi vì”- buộc khán giả phải nhập tâm trước khi nghe nhạc. Một lời giới thiệu rất
” phô” ( faux) đối với “ Trường ca sông Lô”, khiến Văn Cao nhăm mặt- ông ta thẳng cánh xua tay, phê thẳng thừng cách giới thiệu áp đặt chính trị tính ( thô thiển) cho ca khúc. Lần đầu tiên, tôi nhận giọng hát mượt mà tuyệt vời chim sơn ca số một hát nhạc lãng mạn cách mạng Văn Cao hay số một– đó là ca sĩ tài danh Ánh Tuyết. (các vị tuổi trung niên thời trước 1975 chớ lầ với vũ sư Ánh Tuyết- thân mẫu ca sĩ hát hay, nhảy giỏi Nguyễn Hưng ở hải ngoại ).
***
Chiều nay Lý Lan vẫn mặc váy đầm- không là Hà Nội mắc- xi –váy – vậy ra nữ văn sĩ trẻ chưa hòa nhập được với mốt thời thượng bây giờ. Câu hỏi:” sao không đặt câi hỏi hắc búa với diễn giả Didier Éribon ? “- Lý Lan hỏi tôi vậy? – Trả lời:-“ Dễ thôi, đã chuẩn bị mấy câu về thi ca để hỏi nhà văn Tahar Ben Jelloun- thì lúc đăng đàn, ông ta chỉ đặt câu hỏi văn chương đối với nhà văn Á Rập mà thôi. Đành
“ stop” lại việc hỏi’ chuyện thơ” – Jelloun kết thúc buổi nói chuyện văn chương kia, quả không mấy
” interesting” ; song cũng giúp tôi có giấc ngủ vật vờ, và chỉ tỉnh dậy khi Lý Lan đánh thức. Và lúc đó thực ra tôi cảm thấy ngượng ngùng, xấu hổ. !”
Lý Lan lại hỏi:
– Sao tối qua không tham dự bữa ăn tối ở Hoa Ban, vui hết biết ! ( chủ quán : nhà văn Nguyễn huy Thiệp)
– Cô ta cho biết vì không có tôi, nên bị bắt nạt- cô muốn biết người ta nói gì thì chẳng ai thông dịch giùm ?
– Ở quán Hoa Ban về đã 11 giờ đêm- chàng thi sĩ tướng ngũ đoản cao thuốc mốt lại rủ ra bờ hồ Gươm cho bằng được, lại phải ngồi trên băng ghế đá lạnh thấy cha ! “ …tâm sự cái cóc khô gì không biết?, chán ơi là chán !”- cô nhất định một mình lội bộ về gác trọ ở phố Cửa Đông.
– Còn chàng thi sĩ tướng ngũ đoản kia ( xin chớ lầm nhà văn viết về tuổi thơ Nguyễn nhật Ánh ) cảm thấy đơn độc, chán đời hay chán mình- nhất định không về nhà trọ- vịn cớ quá khuya khoắt, thôi thì thuê ghế bố ngủ lạnh bên bờ hồ, trả giá bèo 15 nghìn.
– Lý Lan lại còn trách cứ, rủ vào Công viên Gandhi ngồi chơi tâm sựthì không chịu, lấy cớ trời tối sợ ma. Thật làm mất giá phụ nữ quá chừng chừng !
– Tôi biên bạch, bản thân nhút nhát, sau này có dịp kể lại- sẽ’ bật mí” cho con ,cháu nghe chơi –chuyện” kể của ông nội có ” phịa tí ti ” thêm mắm, thêm muối:, đại khái như thế này:
–
– “… xưa kia nội dở lắm con ơi, cô ấy buộc nội” thắng” xe, nhảy từ yên sau xe đạp xuống- lon ton chạy vào ngồi bên đá công viên, theo hướng tay chỉ” dzô đây cha nội “ . Nôi không biết làm sao, trời thì xẩm tối, vào đó tâm sự – lỡ nổi” máu ham hố” nội giơ tay quàng bậy vai “ cổ” ,” cổ” thấy êm êm cho” qua luôn”. Được thể, nội” hun” đại một cái, ấy thế là nội đã đi vào cửa tử mà không biết ? “ Cổ” thấy” nội nhất định không tiến tới” , cổ lại hỏi:” Why not, tell me !” – tiếng anh-mỹ giỏi một” cây” dịch sách văn học” hết xảy”!
– Nội đành giơ hai tay đầu hàng, chỉ tay vào yên xe phía sau xe đạp, mờ” cổ” lên- lòng muốn bầy tỏ, miệng không sao thốt thành lời ? ( tất cả đầu muộn màng, rồi sẽ qua đi thôi cô em ơi ! Em hãy ngồi phía sau xe này, anh sẽ chở tới nơi em muốn đến. Còn anh, sau đó- bằng mọi cách , đành như chiếc lá định mệnh phải rụng về đúng cội nguồn.”)
Hà Nội đêm thu 10 tháng 10 ,1995 … – đêm kỷ niệm tiếp quản Thủ đô được giải phóng lần thứ 41- tôi sẽ nhớ mãi, có muốn cũng không thể quên! ( ấy là chuyện chở nhà văn nữ ngồi sau xe đạp chạy khắp phố phường ) . Buổi ấy, trời se lạnh, gió thổi lùa, đèn sáng hơn sao, đâu đây dậy mùi hoa sữa về đêm nồng nặ xộc lên mũi thật khó chịu đến vậy !
Nhà văn nữ nói rất nhỏ, câu được câu chăng,… rồi ra sẽ không còn cơ hội nào gặp lại nữa?!”
…. thật vậy rồi , không thể khác hơn được đâu, cô em” yêu không còn nơi nào để’ giấu” nữa ?! ?!
[]
THẾPHONG.
(trích” Hà Nội 40 năm xa “, Nxb Thanh niên tái bản 2006, trang 103-114 ).
TUYỂN THƠ FREDERICK NIETZSCHE
Thế Phong phóng dịch
Lời dẫn:
Một số bài thơ trích đăng dưới đây rút từ cuốn sách biên khảo “ Frédéric Nietzsche và Chủ nghĩa đi lên con người / Thế Phong “ – bản đầu tiên in ronéo – Đại Nam văn hiến xuất bản cục , Saigon 1960 , 58 tr. khổ 21 x 33cm – , đến 1967 tái bản in ty pô , 142 trang, khổ 13 x 19 cm trong “ Tủ sách Đ.N.V.H xuất bản + Đời Mới Saigon tổng phát hành.).
.. sau 1975 – đâu đó vào đầu năm 2007 , anh Nguyễn Trọng Văn tự lái xe hơi con cóc Wolkwagen tới nhà thăm; ( khi chưa bị tai biến ) biết tôi sửa soạn cho tái bản Nietzsche, anh viết đôi lời cảm tưởng:
“…Cách thứ ba là cách theo tôi nghĩ, Thế Phong muốn dành cho chính bạn tự nghiền ngẫm và rút ra kết luận” Nietzsche, chủ nghĩa đi lên con người”… Theo đề tựa cuốn sách và theo những chỉ dẫn có tính cách gợi mở của người đã du nhập và phổ biến chủ nghĩa hiện sinh vào Việtnam, bạn nghĩ gì về ông tổ của hiện sinh vô thần? Từ 1961- 1962 đến nay, có biết bao vật đổi sao dời: sự sụp đổ chế độ Diệm ( 1963), Mỹ bắt đầu ra đi ( 1973), Đổi Mới ( 1986), Hiện đại hóa, Hội nhậo ( 2000 ) triết học hiện sinh, hữu thần hay vô thần, nay còn ảnh hưởng nào chăng ? Dù bạn tiếp thu hay phản bác từng phần, Nietzsche vẫn luôn luô n là một triết gia quan trọng. Đây là một cuốn sách về” Nietzsche” , hãy cầm lên và đọc đi ..”
( Lời giới thiệu “ Frederick Nietzsche và Chủ nghĩa đi lên con người / Thế Phong / Nxb Thanh niên 2007- sách dày 208 trang, khổ 13 x 19 cm.
( Nguyễn Trọng Văn, phụ trách Bô môn Triết tây Đại học Tổng hợp tp. HCM. ( sau 1975) – còn là tác giả
” Phạm Duy đã chết như thế nào?” ( Nxb Văn mới, Saigon 1973).
… lại mới đây thôi, đọc trên mạng một bài điểm sách , Đoàn Lê Công nhắc tới cuốn sách tôi viết về Nietzsche từ thập niên 60 – lại “bị” coi như sách dịch.- Thật bược cười ! :
”…Ở Việt Nam người đầu tiên viết sách giới thiệu về Nietzsche là Nguyễn Đình Thi, với cuốn” Triết học Nietzsche”
( Tân Việt xb, Hà Nội 1942) khi tác giả 18 tuổi. Nietzsche đắc biệt được yêu thích ở miền
( báo Văn hóa Nghệ An – trích theo <Google / search / Nietszche và chủ nghĩa đi lên con người >
Chương III
1. Về sự đau khổ
– tặng Lou ( F.N.)
Ai có thể chạy trốn em , chỉ một lần thôi
khi mà em đã giang tay ra nắm
khi mà em nhìn đời bằng đôi mắt âm u
khi chính là tôi, không bao giờ tôi trốn
bởi hiểu rằng đời tôi em sẽ đi qua
đến một ngày nào đó
ở đây sẽ tê liệt – bởi em không đến
mặc dầu tôi biết rằng đời sẽ đẹp khi vắng em
không riêng mình tôi
cả em đều chung khổ đau
nhưng cuộc đời vẫn đáng sống,
Em ơi !
và em không còn là con ma chơi vơi trong đêm
em đến nhắc nhở linh hồn tôi cứng cỏi
chiến đấu cho mục đích
cần phải chống trả
nhiều đoạn đời chông gai
hiển nhiên chịu nhiều thương đau
nhưng cứ tin
hạnh phúc vui sướng đến nhiều hơn
em không thể cho tôi
một điều duy nhất
Sự-Thực-Lớn-Lao ư ?
vậy thì em cứ đến,
để mặc chúng tôi sát cánh đấu tranh
hãy cứ đến
dầu cuộc chiến đấu này đầy chết tróc
nhưng nó khắc sâu
vào trái tim tôi
và đào sâu hơn nữa
trong cuộc đời tôi sống
và trừ khử
những gì không là khát vọng cao siêu
thế nhé,
em không đưa lại cho con người
lần chiến thắng cuối cùng ?
dầu là họ ngã
trong lần tử thương chết thảm
thì bao giờ em vẫn là Bệ Đế
chính nơi này an nghỉ
tinh thần và chí lớn
đó em yêu !
2.- Đạo đức của anh…
Trời ơi!
chẳng hiểu tôi viết gì lên bàn lên tường?
trong con tim điên dại và ngón tay dại điên
trang hoàng thay tôi
đặt lên bàn lên tường
có lẽ anh bảo
vết tay bẩn thằng điên
viết lên bàn lên tường
sao nỡ để yên ?!
phải lau chùi sạch bóng
cho đến hết .
Hãy cho phép tôi
trao bàn tay cho anh
khi tôi biết dùng khăn lau khác bàn chải
biết dùng lời phê bình
một người từng trải
và cho đến khi nào tôi lau xong
tôi sẽ điên lên
vì sung sướng !
việc làm đó chính tôi dựng lên
ôi khôn ngoan
lúc bấy giờ
đạo đức của anh
đã
bôi bẩn lên bàn lên tường !
3.- Cầu nguyện cho đời
Một người đàn ông
không thề làm thân với một người đàn ông
cho nên tôi chỉ yêu em
ôi cuộc sống đông đảo kia có nhiều bí mật
vậy thì em
hãy ban cho tôi
những tiếng kêu sung sướng, đổ nhào nước mắt
dầu em chỉ cho tôi
đau thương nhọc nhằn
thì tôi vẫn yêu em
dầu tôi phải hủy diệt tôi
nhường em sự sống
tôi vẫn chống trả đau thương
đẩy ra ngoài cánh tay em
như một người đàn ông chiến đấu hăng hái với một người đàn ông
và tôi đem lòng hăng hái
dập tắt những muộn phiền
đến với em
em hãy để lửa lòng ôm ấp tư tưởng tôi
trong lò hun vĩ đại ấy
hãy để tôi khám phá lời em dự đoán
phải rồi
em hãy ôm tôi trong đôi cánh tay em
như tôi được sống hàng triệu năm suy ngẫm
cho đến bây giờ
em không còn hạnh phúc trao tôi
thì khi ấy
tôi vẫn tự bằng lòng với số phận để em hành hạ !
4.-Tuyên bố tình yêu
Huyền diệu bao nhiêu em bay lên
em bay lên mãi
cánh không ngừng
ai đưa em lại
ai dạy dỗ
bay theo gió thổi rồi ngừng đâu ?
Bất diệt như em chỉ có sao
sống trên cao vút giống ai nào ?
không còn thương xót
và thèm muốn
sống ở trên cao sống vút cao
Hải điểu, ta nhắn loài hải điểu
sải cánh bay
thèm cao tinh không
đẩy ta theo với cùng đi nhé
dấu lệ rơi hoài
ta vẫn ưng …
5.-Người tình của sự thật
Trong bầu không khí trong lành
có những giọt sương hoa an ủi
vỗ về trái đất
thầm lặng im lìm là những giọt sương hoa
bước chân dịu dàng ai người khích lệ ?
đó là khách khích lệ, dịu hiền đáng mến
trái tim lửa
đã bao giờ anh nghĩ đến?
thuở xa xứ thèm khát giọt sương hoa
chính giây phút mệt phờ, khô héo
như con đường nhỏ đầy cỏ màu úa vàng
oán trách ánh mặt trời tàn bạo
không tha cả người tình sư thật
mà nỡ còn khinh miệt sao ?
Không có quyền khinh miệt,
bởi anh là thi sĩ
con vật đa mưu tham lam, bò sát cuộc đời
lại không nỡ dối ai !
đôi khi rất thèm mồi
có mặt nạ nhiều mầu kỳ dị
ngay cả khi tìm mồi !
tôi nhấn mạnh lần nữa” tìm mồi” !
bởi sao?
anh người tình của sự thật
không gì hơn
đóng vai thằng điên
qua bao nhiêu cầu
đầu cầu kẻ dối trá
cầu vồng muôn sắc mầu
bầu trờithinh không giả hiệu
cả trái đất hư không
lang thang đây đó
bay bổng muôn nơi
lòng địa cầu
không ai hơn thằng điên
không ai hơn thằng làm thơ ? !
Chính hắn
mới là người tình sự thật
không nín thinh, gò bó, tuột trơn
không sét rỉ
không biến đổi thành tượng gỗ
dầu có tài tiên đoán vị lai
cũng chẳng là thần thánh
của những đền thờ
lại là người gác cổng bầu trời thượng đế
cũng lại không hẳn thế
thi sĩ kẻ thù ảnh hình
đạo đức tôn thờ kính viếng
thi sĩ bạn thân sa mạc hoang vu
hơn cả những nơi dựng đền thờ
gia tài chàng thi sĩ
khôn ngoan quỷ quyệt con mèo xiêm
thoát bao ngưỡng cửa
dồn nhiều cơ hội
thăm rừng thiêng
chưa bao giờ ai tới
chẳng bao giờ sợ sệt đợi chờ thèm muốn !
chỉ ước ao
thèm muốncông việc chưa ai dám nhận
rừng sâu thám hiểm
tìm đủ muôn vẻ
phân biệt hư thực sắc màu !
thảnh thơi bình tâm người đi câu
với những cuộn dây dài
ao ước
khinh thường tuyệt đốiđịa ngục đẫm máu
cướp bóc và nói dối !
Thi sĩ có thể là đôi cánh chim đại bang
ngày đợi đêm chờ
kết quả đôi mắt nhìn
từ trên cao xuống vực
vực sâu mình soi kiếm
đi vào đi ra đi xuống
quay cuồng múa may không ngừng
cất cánh quay nhanh
vồ con cừu nhỏ nhai vò ngấu nghiến
thèm khát mồi ngon
phút khởi đầu gây căm thù
tâm hồn những ai nhìn thấy cảnh giống mình
nhắc nhở bộ lông dịu hiền cừu mẹ
khi mất con
đành nín lặng
quả là ngu xuẩn loài cừu !
cũng như
hành động chim đại bang cùng loài báo
giống lòng thèm muốn của nhà thơ
lòng thèm muốn dị kỳ
thi nhân nhiều mặt nạ
than ôi !anh chàng làm thơ điên !
Thi sĩ kiếp sống làm người
coi thượng đếcừu non
xé tan tành từ trong tâm mảnh
như xé tan xác cừu non
cười ròn tan phanh xác !
Ta muốn ban lời khen
hành động hải điểu và loài hùm báo
và còn ban khen
hành động chàng thi sĩ điên !
Trong bầu trời trong lành
trăng liềm hiện nền xanh cỏ màu nhuộm đỏ
trôi nhanh
kết án kẻ thù ban ngày
trồi lên giọt sương hoa tràn xuống ngập phủ
suốt đêm dài
Cũng như có phải ngày xưa tôi đã rơi
từ không trung
xuống lòng ham muốn ôm sự thật cuộc đời
hằng ước ao khát thèm
cũng đã từng dằn vặt ốm đau vì ánh sáng
tôi vẫn ngã xuống trần gian
chiều đến tối xẫm
cũng bởi ham muốn sự thật
khô héo và thèm khát
trái tim nóng bỏng
mi còn nhớ hay mi đã quên ?!
Tôi muốn hỏi
sao còn thèm khát ?
luôn luôn thèm khát
tôi trả lời
khát thèm sự thật
cho nên
không còn gì !
ngoài thân phậnthằng điên
‘không gì ngoài định vị
được làm chàng thi sĩ ( yêu sự thật !)
6.- gửi Richard Wagner
Chính người bị ràng buộc
nhiều giây xiềng xích
nên đau khổ
tinh thần không thư thái
thèm khát tự do
chiến thắng
luôn thường bị buộc ràng
mồi dữ
và chán nản
niềm lo sợ bị hành hạ
đưa vào miệng
uống tới cặn
hương thơm thuốc độcđáng thương !
bới người bị rang buộc
trước cây thánh giá !
đáng thương người
bởi chính người là kẻ thất bại !
Trước tình cảnh ấy
tôi dừng chân ngắm thật lâu
thở bầu không khí nhà tù
khổ đau căm thù tang tóc!
trong hơi khói hôi thối nhà thơ
tôi bao giờ cũng là người xa lạ
chợt bàng hoàng run rẩy!
Tôi nhẩy múa
ném sở vọng lên không trung
tôi thoát ra ngoài vòng vây đó
như vậy có xứng đáng
tôi là dân Nhật Nhĩ Man !
những tráii tim Nhật Nhĩ Man đến theo lời yêu cầu
con người bị bóp nghẹt
và thân hình người Nhật Nhĩ Man đầy ẩn ức cào xé trong lòng !
Người dân Đức xa lánh
bàn tay tăng lữ
thoát khỏi cuộc sống chung đầy tư tường khói nhang !…
7.- Thu
Thu đến rồi
trái tim em
có tan theo từng mảnh ?
hãy bay lên mặt rời
lơi lả trong ngọn cây
rồi đi lên lên mãi
dừngmỗi bước chân nghỉ ngơi.
Thế giới này
biết bao màu úa vàng !
trên những sợi giây nhỏ qua nhanh
gió bắt đầu thấy phím cầm ca
hy vọng chỉ đường trốn chạy
nỗi buồn đuổi sau còn bao xa ?!
Thu đến rồi
trái tim em có tan theo từng mảnh ?
hãy bay lên bay lên cao đi em !
biết bao nhiêu trái cây muồi chin
run rẩy theo gió rung chân cây
ý nghĩa đó
có gì cho ta học hỏi ?
trời tối đen
để thấy má em mầu hồng đào
can qua con rét run băng giá !
Em không trả lời sao
Em yên lặng mãi sao?
bạn ơi em ơi hãy trả lời tôi đi nhé!
Thu đến rồi
trái tim em có tan theo từng mảnh ?
hãy bay lên hãy bay cao đi em !
cây đại hồi hương bắt đầu lên tiếng.
Tôi không mấy đẹp và dáng duyên
tôi yêu loài người
an ủi loài người
bởi lẽ họ còn phải sống ngắm hoa
hôn hoa
và đi lại gần phía tôi hơn
trời ơi !còn nữa người còn hái tôi
tròng con ngươi thúc giuc
đầy kỷ niệm !
kỷ niệm gì ?nào ai biết !
nhưng sẽ cao đẹp hơn tôi!
-Tôi nhìn thấy rồi
tôi nhìn thấy rồi !
Tôi cũng theo họ
được chết !
Thu đến rồi
trái tim em có tan theo từng mảnh ?
hãy bay lên hãy bay lên cao đi em !
8.- Nỗi phiền trách của Ariane
Còn ai cho tôi hơi ấm?
còn ai yêu tôi không ?
hãy cho tôi những bàn tay ấm
hãy cho tôi những trái tim nồng
nghe thấy chưa tôi rét run đây !
như người ồm da thiết bì
người ta hun nóng bàn chân tê .
Chao ôi ! run lên cơn sốt đến,
nào ai biết ?
đếm sao cho hết những mộng mị dày vò sợ hãi khiếp đảm
những người đi săn nấp sau đám mây
sét nổ vang tai
con mắt nhìn nhạo báng
từ đêm thẳm nhìn lại
tôi vẫn nằm thiêm thiếp
lưng uốn gập cong
thân hình co quắp dằn vặt nhói đau
như người chết trước mặt tôi bị hành hạ
phải rồi chính ngươi ác độc
chính là người,
ông trời,
tên đao phủ vô danh.
Hãy đánh đập tôi đi
nhiều lần hơn nữa
hãy chọc thủng
làm tim tôi tan từng mảnh nhỏ
tại sao người lại hành hạ thân này ? !
dùng mũi dao nhọn hoắt
tại sao ngươi còn nhìn tôi?
ngươi không chút động lòng ?
trước nỗi đau hờn nhân loại ?!
tròng mắt ngươi không chút thương sót
sao dửng dưng?
ngươi không muốn bị giết ?
làm người chết có công đầu ?!
Tại sao ?
tôi là người công đầu chết vì lý tưởng ?
ngươi là ông trời
dửng dưng vô danh
A! A !
– sao ngươi lại bò gần tới phía ta?
– ngươi muốn gì ở ta
– giữa đêm tối?
– ngươi hãy nói đi
– sao ngươi đẩy ngã và bóp chặt ta
– A ! A!
– ngươi đã tới gần ta
– ngươi có thấy hơi ta còn thở?
– ngươi ghé tai do thám
– trái tim ta đập
– ngươi có hay
– hờn ghen như vậy !
– lý do nào làm ngươi hờn ghen ?!
Phải trừ khử ngươi đi
diệt ngươi đi
tại sao lại dùng bậc thang này !
ngươi muốn vào không !
vào trong trái tim ta đó !
vào trong tư tưởng ta thẳm sâu
hiểu rõ tất cả nỗi niềm sâu kín nhất
thật ra ngưoi dại dột
tên ăn cắp khuyết danh,
ngươi muốn lấy gì nơi ta ?
ngươi muốn cưỡng đoạt gì
nơi ta ?
ngươi muốn bị hành hạ không ?
ngươi chính ông trời
tên đao phủ ?!
hay ngươi cho ta
giống hệt loài chó đói
đến bám chân ngươi ư ?
Hãy buông ta ra
hãy đi đi
cho khuất mắt
ta sẽ cho ngươi tình yêu
vậy ngươi hãy bò tới nhé !
Vô ích !
hãy đánh đập ta nữa đi!
ngươi là cái kim nhọn ác độc!
ngươi biết ta không là chó săn
và ngươi mới chính là tên chủ
đi săn độc ác khôn lường !
ngươi kiêu hãnh ử ?
vì sẵn nhà tù vĩ đại!
nấp sau những đám mây đen !
Hãy nói đi !
ngươi nép mình
dưới tia sét có phải không ?
nói đi..
ngươi muốn gì ?
ngươi rình mò ai trên đường ?
ngươi còn muốn gì ở ta ?
Tại sao ?
có phải ngươi là quả báo !
hay là ngươi muốn bắt cóc ta đòi tiền chuộc ?
ngươi đòi hỏi quá nhiều !
còn ta
lại vô cùng kiêu hãnh ban khen cho ngươi!
hãy nói ít hơn đi nhé !
A ! A !
chính ta đây
người ngươi thèm muốn
ta đây hoàn toàn tất cả thân hình ta đây!
Á A !
hay là ngươi định dùng ta
làm con cờ thí ?
đúng ngươi là thằng điên
hành hạ ta
cùng lòng kiêu hãnh !
Hãy cho ta tình yêu
còn ai cho ta hơi nồng?
còn ai yêu ta không ?
hãy cho ta bàn tay ấm
hãy cho ta trái tim nồng
hãy cho ta
những gì cô đơn nhất !
như đá băng
… như băng đá
đã bao lần tiều tụy hao mòn !
vì kẻ thù
cũng chính bản thân tự ta hành hạ !
Hãy cho ta
được phép
đặt ngươi ra ngoài vòng pháp luật !
hãy giao ngươi cho ta
chính ngươi ông trời,
kẻ thù độc ác nhất !
Đi !
ngươi hãy trốn đi
người bạn đường duy nhất của ta
lại là
kẻ thù lớn nhất
trời,
chính ngươi tên đao phủ !
Không !
hãy lại đây
với tất cả lời van vỉ khẩn cầu từ ngươi
tất cả giọt nước mắt của ta
sẽ theo ta
tìm bước chân ngươi trốn chạy.
và ngọn lửa cuối cùng
tim ta
sẽ thức giấc trí óc ngươi
hãy lại đây
ông trời
tên vô danh nỗi thống khổ với ta
liệu có phải
hạnh phúc cuối cùng
là ta ?
( một tia chớp nhoang Dionysos
đi lại trong hào quang ngọc bích )
9.- Dionysos
Hãy khôn ngoan hơn nữa
em Ariane ơi !
em có đôi vành tai bé nhỏ
và em nhớ vành tai ta cạnh bên em,
để nghe lời em nức nở
em phải hiểu rằng
điều nào cần thiết nhất
-không bao giờ
chính mình tự ghét bỏ mình !
khi con người còn muốn tự yêu mình !
và em còn phải nhớ nằm lòng
ta là
cung nội nhĩ cạnh bên em !…
10.- Arthur Shcopenhauer
Người nào dạy dỗ mình
đều phải bỏ qua
Người nào dám sống ngang nhiên
trước tiên đều đứng thẳng
Ta chỉ nên nhìn thẳng
người ấy
bởi lẽ
người không bao giờ
chịu khuất phục ai !
11.- Những vần thơ chót
Cười lên đi !
nghệ thuật sống trong đời người đứng tuổi
vì thế ngày mai
tôi sẽ cất tiếng cười thật nhiều
-quầng tia sáng rọi thẳng
vòng tim mở
Tinh thần không bao giờ
biết vui đùa
nếu trái tim
không chứa đầy.
FREDERICK NIETZSCH E
Thế Phong phóng dịch.
( trích Frederick Nietzsche
và Chủ nghĩa đi lên con người /Thế Phong / Nxb Thanh niên 2007).
( trang 153 – đến 173)