Y Đức Hai Họ Mộng Bào cảm xúc thơ Nguyễn Đình Chiểu bài 43 “E tả thực phân vân bối rối Dễ sai ngoa tội lỗi sa bà Các kinh đều có hỏa tà Thuốc dùng xung khắc gây ra mọi đằng Bùa linh thày rõ ràng vẽ đủ Các đạo thường tra cửu hỏa tìm Sài hồ bạch thược im lìm Hỏa tà lá lách bệnh dìm mất tiêu Vị thuốc đắng đúng chiêu gan mật Tri mẫu kia chẳng trật đi đâu Hỏa còn ở thận bao lâu? Mộc thông mới thật nhiệm mầu ruột non Hoàng cầm lại sắt son công dụng Bệnh ruột già trị đúng căn nguyên Sài hồ ta vẫn thường xuyên Tam tiêu bệnh khỏi thiên nhiên lạ kỳ Hoàng bá trị chứng suy bọng đái Kỳ Nhân Sư vạn đại thời gian Ngư Tiều bệnh tật nguy nan Biết đâu ngoại cảm vô vàn nội thương? Phải phân biệt bất thường nội ngoại Chốn dân gian quan tái xa xôi Nhập Môn đủ cách trị rồi Nội thương ngoaị cảm hai hồi phân minh Nội thương bởi thất tình lục dục Chẳng giữ gìn phàm tục sa đà Bệnh từ năm tạng gây ra Ngoại thương nổi hứng xông pha cát lầm Khiến sáu phủ tà dâm hủy hoại Thói lăng loàn cuồng dại ăn chơi Thâu canh sàm sỡ lả lơi Bán nhà đổi lấy trận cười phá gia Để ngàn năm khắc bia đội đá Tiếng còn lưu xuân hạ thu đông Cờ đen quạ mổ trên đồng Vành tang nấm mộ bềnh bồng khí âm Coi mạch lý âm dương tương khắc Khí âm nhiều xơ xác thân tâm Ai hay ngoại cảm mạch trầm Mạch phù thấy rõ âm thầm khổ đau Bệnh nội thương đua nhau ăn uống Nhậu nhẹt nhiều mộng tưởng mê man Mạch cường bụng trướng xưng gan Rên la nóng lạnh than van mãi hoài Ngoại thương cũng dằng dai nôn mửa Chứng ố hàn bếp lửa lạnh lùng Nội thương rét cũng vô cùng Toàn thân lẩy bẩy mền mùng còng queo Chứng ố phong hắt heo gió thoảng Sợ bắn người loạng choạng cửa nhà Ngoại thương hơi thở phì phà Mũi thì tắc cứng hoặc ra nước bồi.“ Y Đức Hai Họ Mộng Bào cảm xúc thơ Nguyễn Đình Chiểu bài 44 “Nội thương ở lưỡi môi thấy rõ Vị giác không chứng tỏ bất hòa Cần coi thật kỹ da xoa Lưng bàn tay nóng ấy là ngoại thương Chứng nội thương khác thường phải biết Lòng bàn tay nóng thiệt chẳng sai Ngoại thương đầu nhức nhối hoài Tĩnh tâm truyền lý nguôi ngoai nhức đầu Nội thương cũng nỗi đau buồn bực Trước tưởng êm sau nhức không chừng Ngoại thương giọng nói ngập ngừng Lời ra trước nhẹ lừng khừng nặng hơi Nội thương dễ tuôn lời hăm hẹ Trước hay sau nặng nhẹ ít hơi Đã đành dương khí đất trời Lây lan mấy chứng bệnh thời đua nhau Phép kìm hãm chỗ đau mà trị Phải trước sau phối trí bao điều Coi chừng bởi nội thương nhiều Trị tiêu ngoại cảm mấy chiêu quen dùng Chầy hoặc kíp cùng chung biện pháp Phát tán ra bản hạp hữu dư Thời chuyên tận gốc bổ hư Gọi là bất túc chứng từ chỗ đau Nội ngoại đều như nhau thế đó Bản tiêu kia thuốc có màu phân Ngoài thăng trong giáng chẳng cần Sáu phần trị ngoại bốn phần trị trong Ta cũng biết chẳng đồng chầy kíp Ít phần ngoài chữa kịp phần trong Nếu không tính mệnh long đong Xưa nay trị liệu theo vòng kỷ cương Học sơ sài dễ thường cùng quẫn Lang băm hay sân hận chữa liều Thói dơ học lỏm mấy chiêu Trong thì bất túc ngoài đều hữu dư Bởi hai chữ thực hư lạc lối Y chẳng thông thuật rối tơ vò Bất cần mạng sống chữa mò Tốn tiền bệnh nặng ốm o dật dờ Tiều cho rằng dễ dò sông biển Bệnh thật tình ẩn hiện mịt mờ Phép y thổ hãn hạ chờ Làm sao thoát khỏi dật dờ hồn ma Tránh sai thuốc cảnh nhà tan tác Bệnh càng tăng xơ xác nhân tâm Sách coi tường tận kẻo lầm Nhân Sư truyền dạy rừng lâm giúp đời Môn giảng giải trong người nóng lạnh Khắp toàn thân kinh mạch hầm hầm Gỉa hàn giả nhiệt dễ lầm Bệnh tình phát tác ngấm ngầm dung y.“ Cả tập thơ song thất lục bát dài này, nay được nghệ sĩ Thu Hà diễn ngâm, tôi chỉ bình giảng những bài những đoạn thơ với những điển tích lạ. Còn những thuật ngữ y học và tên các vị thuốc cũng như kinh dịch tôi xin miễn bình giảng dài dòng. Như các bạn đã biết các thầy thuốc Đông y xem bệnh, chữa bệnh qua mạch, qua kinh lạc, ngũ tạng, lục phủ….Ngày xưa các đại phu đánh giá bệnh bằng sự cân bằng âm, dương, sự hài hòa ngũ hành. Những thầy thuốc giỏi khám bệnh qua sắc diện, hơi thở, chỉ cần đặt tay vào mạch là đọc bệnh cho bệnh nhân nghe, rồi từ đó tính toán chữa bệnh gì trước, bệnh gì sau. Ngũ tạng trong cơ thể con người gồm tâm, can, tỳ, phế, thận, là những tạng khí có công năng tàng trữ và gạn lọc, chế tạo ra tinh khí. Một tạng bị bệnh ảnh hưởng ngay tới sự vận hành chung. 30.4.2020 Lu Hà
