Đinh Tiến Dũng: SƯU TẬP NHAC LÊ UYÊN & PHƯƠNG

Lê Uyên Phương gặp Lâm Phúc Anh ở Đà Lạt, năm 1968 hai người thành hôn. Họ trở thành đôi tình nhân song ca nổi tiếng. Vì Lâm Phúc Anh không muốn dùng tên thật nên lấy nghệ danh là Lê Uyên, cắt từ chữ Lê Uyên Phương. Hai người song ca được gọi Lê Uyên và Phương.(Có một ký giả nào đó đã hỏi đùa LUP rằng “ông cho bà ấy là cho thật hay cho mượn”, LUP trả lời rằng “cho thật chứ , cả cuộc đời mình còn cho bà ấy, xá gì nửa cái tên)

Lê Uyên Phương khởi sự viết nhạc từ 1960 với Buồn đến bao giờ viết tại Pleiku. Những năm đầu thập kỷ 1970, từ Đà Lạt vào Sài Gòn, Lê Uyên và Phương đã đem một luồng gió mới đến với tân nhạc. Trong những năm khốc liệt nhất của cuộc Chiến tranh Việt Nam, Lê Uyên và Phương, với những ca khúc nồng nàn, khắc khoải đôi khi bàng bạc, triết lý đã được giới trẻ đón nhận nồng nhiệt. Lê Uyên Phương đã viết nhiều nhạc phẩm nổi tiếng như: Bài ca hạnh ngộ, Còn nắng trên đồi, Dạ khúc cho tình nhân, Lời gọi chân mây, Vũng lầy của chúng ta…

Năm 1979, Lê Uyên và Phương rời khỏi Việt Nam và định cư tại nam California, Hoa Kỳ. Họ có hai con gái là Lê Uyên Uyên và Lê Uyên My. Sau 15 năm chung sống, khoảng 1984, 1985 cuộc hôn nhân của hai người tan vỡ.(LNP: nghe đồn nguyên nhân là do Du Tử Lê ???)

Lê Uyên Phương mất ngày 29 tháng 6 năm 1999 tại bệnh viện UCI (University of California, Irvine) vì bệnh ung thư phổi.( 1)

So với nhạc tình của các bậc trưởng lão khác như Trịnh, Văn Cao, Phạm Duy, nhạc tình của LUP không chỉ còn là tình si mà là tình điên, âm nhạc của LUP không những gợi cảm từ ca từ mà cả cách biểu diễn với giọng hát của hai người cứ quyện lấy nhau. Chỉ có trong nhạc của Lê Uyên Phương mới có cái cảnh đôi tình nhân rã rời sau khi xoắn xít vào nhau.

Theo em xuống phố trưa nay đang còn chất ngất cơn say
Theo em bước xuống cơn đau, bên ngoài nắng đã lên mau
Cho nhau hết những mê say, cho nhau hết cả chua cay
Cho nhau chắt hết thơ ngây, trên cánh môi say
Trên những đôi tay, trên ngón chân bước về tình buồn, tình buồn

(Vũng lầy của chúng ta)

Bản “Cho lần cuối” – một nhạc phẩm xuất sắc của LUP được đánh giá rất cao cả về ca từ và hòa âm phối khí tràn ngập những câu thảm não như thế này.

Giờ này còn nhìn nhau, nhìn đắm đuối như suối bền
..nhìn suốt kiếp như chết mòn, nhìn hấp hối thương đau
.. ngày mai ta không còn thấy nhau…….(*)

Đôi uyên ương Lê Uyên Phương tới Hoa Kỳ vào cuối năm 1979, làm sống lại không khí âm nhạc cuồng say của những năm tháng Saigon cũ qua những ca khúc mặn nồng trong các nhạc tập Yêu Nhau Khi Còn Thơ, Khi Loài Thú Xa Nhau, Uyên Ương Trong Lồng, Bầu Trời Vẫn Còn Xanh…
Rồi đôi chim uyên này còn ghi lại cuộc đời chung và cuộc đời riêng qua những tuyển tập tuần tự ra đời trong khoảng 79-90, như Biển, Kẻ Phán Xét Cuối Cùng, Trại Tỵ Nạn Và Các Thành Phố Lớn, Trái Tim Kẻ Lạ, Lục Diệp Tố… trước khi Thần Ung Thư tới, đem người nhạc sĩ tài hoa ra đi chỉ trước sự qua đời của nhà tôi khoảng vài ba tháng.
Trong HỒI KÝ này, tôi không có đủ chỗ để ca tụng tất cả những bài hát lưu vong của Lộc — tên thật của nhạc sĩ — nhưng trong lịch sử Tân Nhạc Việt Nam, tôi chưa bao giờ thấy có những bài hát mang tinh thần “ố nữ” (misogyne) rất cảm động, rất cay đắng, rất chua sót như trong nhạc tập Trái Tim Kẻ Lạ của Lê (không có Uyên Phương)…. (Phạm Duy)

Như vậy là sau một thời gian dài bặt tin,ta đã được biết Uyên_Phương đã đi đã tiếp tục sáng tác, đã …xa nhau sau 17 năm chung sống,và Phương cuối cùng đã chết sau 15 năm sống cô đơn “không có Uyên”! Tôi nói “cuối cùng Phương đã chết” vì trước đó lâu lắm người ta đồn anh bị ung thư máu ,rồi ung thư xương,và sẽ không sống được qua năm 1972!Đồn như vậy có lẽ cũng do tay anh có cục u (may thay nó lành!) nhưng một phần cũng vì những bài hát của anh,bài nào cũng như những lời trăn trối,và cuộc sống của anh hối hả cứ như ngày mai là ngày tận thế!

Bây giờ đối với anh,tận thế đã xảy ra rồi,và chúng ta chỉ tìm lại anh qua mấy giòng hoài cổ!

Xin trích thêm cảm nghĩ của một người bạn đồng thời là một fan hâm mộ nói về “anh_chị”:

…Đâu là năm 64 gì đó, người ta mới bắt đầu nghe tới tên anh. Đến năm sáu bảy, người ta bắt đầu kháo nhau về anh, và đến năm bảy mươi, đôi song ca đến từ miền cao nguyên Lê Uyên và Phương đã trở thành một hiện tượng. Chị tên thật là Lâm Phúc Anh, người gốc Hoa, Bắc Kỳ. Anh tên Lộc, giáo viên ở một trường trung học. Vẫn chưa có một chút gì Uyên và Phương ở đây! Từ từ đã. Mẹ anh tên Phương Nhi, người đã cấy vào anh lòng say mê âm nhạc, gieo cho anh nguồn cảm hứng với những cung điệu. Và anh nhận chữ Phương từ mẹ. Uyên, hay Lê Uyên, thường được dùng để chỉ chị. Nhưng nó vẫn đến từ anh. Uyên là tên một người con gái ở vùng cao nguyên rất xanh kia. Mối tình gần như là đơn phương để lại dấu ấn đặc biệt trong mỗi lựa chọn của người nhạc sĩ kỳ lạ. Từ đó, bất cứ một người con gái nào trong đời anh, đều là Uyên. Thế đấy, lại không phải kỳ lạ! 

Bài hát đầu tiên đưa đôi song ca hai người họ lên tột đỉnh thành công, có lẽ nhiều người sẽ đồng ý với tôi là… Vũng Lầy Của Chúng Ta. Tại sao? Đừng hỏi tôi, vì cho tới bây giờ tôi cũng chưa tìm được câu trả lời. Vậy tại sao lại là “vũng lầy của chúng ta”, trong khi bài hát cứ dập dồn niềm say mê, ngút ngàn sự dâng hiến? Cho nên lạ, lạ từ tiết tấu đến ý tưởng, lạ từ cách chuyển đổi đến lối gieo âm vận. Mà lạ nhất, vẫn là cái cách hai người họ hát, vì nếu phải tách rời từng người ra, chắc mỗi người họ không có gì đặc biệt. Hợp lại, bỗng thành một hiện tượng. Một người gục trên cần đàn, mắt mở lớn vô hồn, tay khua gấp gáp trên mấy giây đàn phừng phừng, cất giọng khàn khàn khô khốc mà gào. Một người, tay vung loạn bản, mắt nhắm mở, đầu lắc lư, cứ như đang bị quỷ ám. Ấy thế mà hay đáo để, có một không hai, nghe một lần là nhớ đời…

Theo em xuống phố trưa mai
Đang còn nhức mỏi đôi vai…
Cho nhau hết những mê say
Cho nhau hết cả chua cay
Cho nhau, chắt hết thơ ngây
… trên cánh môi say
… trên những đôi tay
… trên ngón chân bước về tình buồn… tình buồn…

Có một lần, tôi được xem một đoạn phim đen trắng về hai người họ, hình như quay vào khoảng năm bảy mươi. Đoạn đầu, họ ngồi với nhau ở một cái tam cấp dẫn vào một ngồi nhà lớn, cũng có thể là một ngôi trường, hay một thư viện gì đó. Chị, tóc xoã dài, mắt to đen. Anh, tóc phủ dài, ngồi cạnh bên. Và cây đàn trong tay, dây đàn đeo trên vai cất lên những âm thanh quen thuộc,… theo em xuống phố trưa nay… Bài kế tiếp, là một trong những ca khúc tôi mê nhất, anh viết khi một mình vào Sài Gòn. Và gởi về cho chị, lúc ấy còn ở Đà Lạt, với những câu tưởng chừng như quái gở…

Màn đêm mở huyệt sâu
Mộng đầu xin dài lâu
Một vì sao lạ rơi, nghe hồn tê tái, trên dòng hương khói bay…
Ái ân ơi đừng phụ lòng ta
Nhớ thương sâu xin gửi người xa
Khóc nhau trong cuộc đời
Giấc mơ xưa khăn phủ vành sô
Có yêu nhau ngọt ngào tìm nhau
Chết bên nhau thật là…
hồn nhiên!